Zoals je wellicht weet ben ik aan het ontzamelen. Mijn textielcollectie is in de loop der jaren veel te groot geworden zodat een aantal stuks naar een nieuwe liefhebber mogen. Uiteraard blijft er nog wel het een en ander aan historisch textiel voorlopig bij mij, maar het is goed om eens overzicht te creëren. Toch kruipt het bloed waar het niet gaan kan. Zo zijn er meerdere kokeshi poppen in huis geslopen. Waarom? Omdat ze een verhaal vertellen waar ik altijd voor ga en omdat ze een speciale uitstraling hebben. In hun eenvoud zijn de kokeshi poppen erg mooi!
Janet Bernard schrijft in haar boek T?hoku Girls het volgende:
De houten kokeshi poppen komen oorspronkelijk uit de regio T?hoku in het noordoosten van Japans grootste eiland Honsh?. De regio T?hoku staat bekend om zijn dichtbeboste bergen, vulkanen en warmwaterbronnen. Houtbewerkers maakten verschillende huishoudelijke artikelen zoals kommen en schalen van esdoorn of kornoeljehout. Van hetzelfde materiaal werden zo’n tweehonderd jaar geleden (circa 1830) de allereerste poppen gemaakt. Terwijl het ambacht zich ontwikkelde, verspreidde het zich door de gehele regio. Hoewel de handwerksmannen elkaar beïnvloedden, kwamen er al snel verschillende stijlen naar voren. Vandaag de dag zijn er elf. Iedere stijl kenmerkt zich door een bepaalde vorm, de manier waarop het hoofd is bevestigd, een eigen haarversiering, bepaalde kleuren, patronen op het lichaam en gezichtsuitdrukkingen.
De allereerste houten poppen werden gemaakt voor de Japanse kinderen. Toen steeds meer toeristen naar het gebied T?hoku kwamen voor de warmwaterbronnen en daar een houten pop kochten, veranderden deze poppen van speelgoed in souvenirs. Tot 1940 gaf men de houten poppen verschillende namen die gebaseerd waren op het plaatselijke dialect zoals deko, kideko, kiboko, oboko, kogesu en vele anderen, waaronder ook kokeshi. Omdat dit nogal verwarrend was, besloot men tijdens een bijeenkomst van makers en verzamelaars één naam uit te kiezen: kokeshi. Deze naam wordt gevormd door lokale woorden. Ko betekent boom, en een deel van het werkwoord kezuru, wat betekent als het afschaven van hout, verraadde hoe de pop was gemaakt.
Traditionele kokeshi poppen zijn altijd meisjes, de poppen hebben geen armen of voeten, die moet je er zelf bij bedenken, gehuld in op het lichaam geschilderde kledij. De poppen hebben geen ledematen omdat ze zo eenvoudiger te maken waren op de draaibank. Aan de onderzijde of achterzijde van de pop staat het signatuur van de maker. Iedere kokeshi is voorzien van de patronen van de makersfamilie die van generatie op generatie werden doorgegeven. De kokeshi worden beschouwd als traditioneel Japanse volksambacht. De poppen zijn dus veel meer dan speelgoed alleen. Ze lijken zo bescheiden en kalm te zijn als hun makers die met liefde en hartstocht over hun creaties vertellen. Men zegt dat de eenvoud van de kokeshi een vredige, tevreden sfeer in huis creëert.
Er is slechts een klein aantal oude kokeshi bewaard gebleven, omdat de poppen, wanneer de kinderen eenmaal volwassen waren, werden verbrand, omdat ze hun doel hadden gediend. Deze traditie leeft nog steeds voort en kan men aanschouwen tijdens het jaarlijkse kokeshi-festival dat wordt gehouden in de shinto-tempel in Naruko Onsen. Tijdens deze viering worden oude en beschadigde poppen verzameld, gezegend door de priester en bedankt voor hun waardevolle gezelschap; daarna wordt een ceremonieel vreugdevuur ontstoken en keert de ziel van de poppen terug naar hun thuis in de bergen.
Het zijn te veel kokeshi poppen om ze allemaal te bespreken, maar in een volgend bericht zal ik er enkele beschrijven.
