Vandaag wederom een mooie bijdrage van Josefien Sjoerds. Onderwerp: stoppen en weven.
Josefien Sjoerds: ‘Het lijkt erop dat het begrip “duurzaamheid” in relatie tot kleding, mode en gebruik van textiel heeft geleid tot een hernieuwde belangstelling voor de vaardigheid van herstellen en stoppen van beschadigingen en gaatjes. De generaties vóór ons leerden dat veelal op school of in aanvullende cursussen getuige de vele herstel-, stop- en maaslappen die ons zijn nagelaten. Het was toen de bedoeling dat het reparatiewerk zo onzichtbaar mogelijk werd uitgevoerd, zoals bijvoorbeeld te zien is op onderstaand lapje.
In het midden van dit geruite lapje zit een stop, de draadjes ervoor werden uit een ander lapje gehaald:
En onderstaand een lapje waarin ook in het midden een stop is gemaakt, vrijwel onzichtbaar, het was stof van een mantelpakje. Ik heb voor de foto een donkere ondergrond genomen omdat anders écht niet te zien valt waar het zit!
Repareren van mooie kledingstukken lijkt ook nu nog wel de moeite waard, maar omdat sokken en kousen snel sleten was dat nu juist bij uitstek een kledingstuk dat vaak ter hand moest worden genomen. Het moest dan ook veelvuldig worden geoefend. Onderstaande oefenkous met groene reparaties bevat bijvoorbeeld zestien stoppen.
Hoewel velen het stoppen van sokken en kousen toch een vrij nutteloze bezigheid zullen blijven vinden, kent het stoppen van mooie gebreide vesten en truien een opleving, zeker als dat kledingstukken zijn waaraan de eigenaar erg gehecht is. De reparaties moeten in dat geval expliciet zichtbaar zijn, juist opvallen, en vakkundig gemaakt. Dat laatste is niet iedereen gegeven maar oefening baart kunst.
Deze foto is van Collingwood Norris.
Deze trend van
visible mending deed me denken aan de hulpmiddelen die er vroeger waren om tot mooie stoppen te komen. Veel mensen kennen wel de stoppaddenstoelen, stopballen en stopeieren, die soms als souvenir konden worden gekocht met de naam van de plaats van herkomst erop.
Meestal waren ze van hout, maar soms ook van bakeliet en er zijn zelfs exemplaren met een lampje erin zodat je het werk goed kunt zien. In de jaren dertig van de vorige eeuw is er ook stopgereedschap gemaakt voor het gebruik op de naaimachine. Je spant de sok of kous eromheen en legt het geheel onder de naaimachine. Als er geen doosje of gebruiksaanwijzing bij zit, weet (bijna) niemand meer wat het is. Toch zijn ze best handig.
Waarschijnlijk nog minder bekend zijn de stophulpen die werken als een mini-weefraam, met haakjes.
De basis is meestal een houten schijf of plaatje, die je onder het te repareren gat in het kledingstuk legt. Het metalen deel met de weefhaakjes leg je er boven en je zet het geheel vast met elastiek of een metalen veertje, afhankelijk van het model. Je begint dan over het gat heen een “schering” te maken, met behulp van de haakjes. Als dat klaar is begin je het gat dicht te “weven” met een naald, je zet de inslag vast met een fijn steekje. Je kunt de haakjes aan een soort kammetje van links naar rechts bewegen, wat het weven vergemakkelijkt. Als het gat vol is trek je het elastiekje los en haalt de lusjes, die nog in de weefnaald zitten, los van de haakjes. Je maakt ze vast aan het textiel. En klaar is Kees… of kous eigenlijk… .
Deze leuke apparaatjes werden in allerlei delen van de wereld gemaakt en ze variëren alleen in de details. Iedere fabrikant gaf er zijn eigen benaming aan. Ik heb zelf vier exemplaren waarvan er één uit Nederland afkomstig is (het Leuven’s Stop- en Weefapparaat) één uit Rusland en twee, dankzij daar mijn woonachtige zus, uit Zwitserland. Ze functioneren allemaal prima.
In het doosje van het
Züricher Stopfapparat, dat er nog splinternieuw uitziet. zit ook een mapje weefnaaldjes waarvan er niet één is gebruikt. Het apparaatje dus waarschijnlijk ook niet.
Twee hebben er een rond houten schijfje als weefbasis, maar het Russische exemplaar heeft een metalen schijfje in plaats van een houten.
Eén van de Zwitserse exemplaren heeft een rechthoekige basis. Dit apparaatje heet de
Magic Weaver. Hij heeft meer haakjes dan de anderen (achttien in plaats van tien) en werkt ook iets anders omdat het aan beide zijden haakjes heeft.
Eerlijk gezegd: toen ik het eerste stop-/weefapparaatje cadeau kreeg – ooit – wist ik waarschijnlijk ook niet precies wat het was en waar het voor werd gebruikt. Maar ze zijn ingenieus en fascinerend en dateren ongeveer van de twintiger á dertiger jaren van de vorige eeuw. Opmerkelijk, maar ook wel begrijpelijk, is dat deze apparaatjes nu weer actief worden gezocht – waarschijnlijk door de liefhebbers van
visible mending – en omdat het aanbod schaars is kan de prijs nogal oplopen. Een prijs van enkele tientjes is geen uitzondering.’
Evelien Verkerk gebruikte
visible mending voor een shawl. Het mooie resultaat kun je
hier zien!
