Matthijs en zijn vriendin maakten een reis van Zuid-Korea naar Japan. Via Seoul trokken ze naar Busan om daar de boot te nemen naar het zuiden van Japan. Van hieruit gingen ze naar Tokio, maar niet zonder een tussenstop te maken bij mooie en bijzondere steden. Een bezoek aan Gion – het geisha district van Kyoto – mocht niet ontbreken. Kyoto heeft 1,5 miljoen inwoners en jaarlijks komen 50 miljoen toeristen naar deze plaats waarvan 70% het de Japanners zelf zijn.

Dit bord tref je aan de rand van Gion – district van Kyoto (zoals de Japanse tekens zeggen) aan. Deze afbeeldingen vertellen je wat verboden is.


Het werk van de geisha begint rond de klok van 18.00 uur. In Kyoto hebben ze het niet over hunzelf als geisha wat artiest betekent, maar gebruiken ze meer de specifieke naam geiko, vrouw van de kunst. De jongere danseres krijgt in Kyoto de naam maiko, vrouw van de dans. De maiko is het type geiko dat wereldberoemd is geworden als het symbool van Kyoto. Een maiko ‘keert haar kraag’ zodra zij van maiko naar de volwassen geiko gaat. Maiko en geiko wonen en leren aan het begin van hun carrière in een okiya, een geishahuis. Daar volgen ze een uitermate streng regime van voortdurend leren en oefenen, qua intensiteit te vergelijken met dat van een prima ballerina. De eigenaresse van het okiya ondersteunt de geiko tijdens haar beroepsopleiding in alles en helpt haar bij het regelen van haar carrière nadat ze eenmaal haar debuut heeft gemaakt. De geiko woont een contractueel vastgestelde periode in het okiya, meestal vijf tot zeven jaar, en zal in die tijd de in haar gedane investering terugbetalen. Daarna is ze zelfstandig en gaat op zichzelf wonen, al blijft er een band, omdat het okiya als agent belangen behartigt. De uitzondering hierop is de geiko die is aangewezen als atotori, erfgename van het huis, de opvolgster. Ze draagt de achternaam ervan, door geboorte of adoptie, en woont er gedurende haar hele carrière. Maiko en geiko treden op bij zeer exclusieve feestmalen in ochaya, theehuizen. Tijdens besloten feesten vermaken ze daar regelmatig selecte groepen gasten. Ook treden ze in het openbaar op bij jaarlijkse uitvoeringen. De bekendste is de Miyako Odori, kersendansen. (Bron: Mijn leven als geisha – autobiografie Mineko Iwasaki)



‘Als er een geisha wordt “gespot”, dan wordt ze meteen belaagd door fotograferende toeristen. Geen wonder dat ze zo snel door de straten lopen. Pokémon vangen is er niets bij’, schrijft Matthijs op de textielkaart. De geiko/maiko op de foto wil blijkbaar ook niet graag gefotografeerd worden. Nadat ze in de gaten heeft dat Matthijs foto’s van haar probeert te maken, doet ze haar hand voor haar mond.
‘Voor het ongeoefende oog zijn de kimono’s – mono betekent ding en gecombineerd met ki van kiru, dragen, betekende kimono oorspronkelijk gewoon een kledingstuk – die een geisha draagt, ongeveer hetzelfde als die van andere Japanse vrouwen’, schrijft Liza Dalby in haar boek ‘Geisha’. Ze zegt verder: ‘De prachtige lange zwarte robe met zijn diepe rugdecolleté is de officiële kledij van een geisha, maar die draagt ze niet vaak. Haar gewone kleding bestaat uit een zijden kimono tot op de enkels, met halflange mouwen. De kleuren zijn iets gedekter dan die van andere vrouwen. De subtiele verschillen in mouwopeningen, kleuren en de manier van vastbinden van de obi – brede, zware sjerp die op de kimono wordt gedragen – waardoor geisha’s zich onderscheiden, zijn niet direct duidelijk, zelfs niet voor veel Japanners. Kimono’s vormen de grootste uitgavepost in het budget van een geisha. Als een jonge vrouw aan haar geishaloopbaan begint, moet ze er ten minste tien aanschaffen, inclusief de obi’s, om het hele jaar door in de gepaste kleding te kunnen verschijnen. Haar formele, lange zwarte robe kuro mon-tsuki voor Nieuwjaar wordt de rest van januari gevolgd door eenzelfde soort kimono, maar dan gekleurd, iro mon-tsuki. In februari en maart moet ze twee lagen kimono’s dragen, nimae gasane. In april is bij een formele gelegenheid een enkele gevoerde met een gewatteerde zoom vereist, en in mei een zonder wattering. In juni wordt de ongevoerde hitoe – ongevoerde kimono – uit de kast gehaald, in juli de licht zijden crêpe, in augustus de gestreepte, los geweven linnen uitvoering, en vanaf september komt de gevoerde awase – gevoerde kimono – weer terug.’


Op weg naar de volgende afspraak.
Mineko Iwasaki is misschien wel de beroemdste geiko. Zij had gesprekken met de Amerikaanse auteur Arthur Golden die het boek Dagboek van een geisha schreef. Het verhaal is gebaseerd op deze gesprekken, maar de Japanse is niet te spreken over dit boek. ‘Er staan onwaarheden in’, zegt ze in een interview met Libelle. Hij heeft met zijn boek haar vertrouwen behoorlijk geschaad en haar mede aangezet tot het schrijven van haar autobiografie. ‘Het zijn juist deze veelgehoorde vooroordelen over geisha’s die mij hebben doen besluiten dit boek te schrijven. Ik wil met dit boek alle misverstanden uit de wereld helpen en laten zien dat geisha’s sterke, onafhankelijke vrouwen zijn.’ Het is de moeite waard om deze autobiografie te lezen. Geisha van Liza Dalby is een boek vol geschiedenis. Interessant als je je wilt verdiepen in de geishawereld.

In 2009 was in de Kunsthal in Rotterdam een schitterende expositie van kimono’s waar je in dit bericht over kunt lezen en in 2015 was in het Rijksmuseum Volkenkunde in Leiden de prachtige expositie Geisha.

Joanna Lumley reisde van het noorden naar het zuiden in Japan waar een prachtige documentaire over is gemaakt die onlangs te zien was bij omroep MAX. Helaas is Joanna Lumley’s Japan niet meer te bekijken via uitzending gemist.