Tot en met 15 juni 2014 is de expositie Willem II – Kunstkoning te bezichtigen in het Dordrechts Museum. Er is veel te zien, enkele objecten fotografeerde ik gisteren.

Huwelijksportret van Willem en Anna Paulowna als kroonprinselijk paar, 1816-1817. Stadsmuseum Tilburg, collectie gemeente Tilburg.

Willem en Anna zijn op dit portret gekleed zoals bij de huwelijksplechtigheid in St. Petersburg. Als Prins en Prinses van Oranje dragen ze bovendien een oranje sjerp. De schilder Jan Willem Pieneman had goede contacten met de koninklijke familie. Dat was waarschijnlijk ook de reden dat hij, en niet een chiquere Zuid-Nederlandse schilder, voor dit belangrijke portret werd gevraagd.

Inhuldigingsuniform van Willem II met muts en Waterloosabel. Den Haag, Koninklijke Verzamelingen.

Willem droeg bij de inhuldiging zijn Waterloosabel en de Russische muts ‘die hij in het leger en op werkdagen altijd op heeft’ zoals Anna schreef aan haar broer tsaar Nicolaas I. ‘Deze eenvoud siert hem want het toont de man zoals hij is.’ Met de sabel en muts profileerde Willem zich nadrukkelijk als Held van Waterloo en als vriend van Rusland.

Willem II wilde als koning een andere koers varen dan zijn vader. Meteen al bij zijn inhuldiging in 1840 maakte hij dat duidelijk. Het werd een uitbundig feest met veel uiterlijk vertoon. Voor zijn inhuldiging in de Nieuwe Kerk liet hij een chiquere mantel maken, een nieuwe kroon en een mooiere versie van de scepter en rijksappel.

Op de voorgrond zie je een kandelaber uit 1842, geslepen kristalglas en verguld brons. Paleis Het Loo Nationaal Museum in Apeldoorn. Op de achtergrond is een deel van de Gotische Zaal van Paleis Kneuterdijk in Den Haag te zien, met de schilderijencollectie van Willem II.

In 1842 werd Regout gevraagd voor de Gotische Zaal twee reuzenkandelabers te maken. Fonkelende verlichtingsornamenten in glas en brons, voor naast de deuren naar de Marmeren Zaal. En opvallend: niet gotisch vormgegeven, maar in de stijl van de renaissance. Met op de voet jongetjes die muziek, schilderkunst en beeldhouwkunst verbeelden. Carcellampen (op olie) zorgden voor licht.


Ameublement met borduurwerk, 1850-1852, hout, wol en zijde. Den Haag, Koninklijke Verzamelingen.

Na de dood van Willem II liet Anna Paulowna in Paleis Soestdijk een nieuw appartement inrichten, met onder andere dit tafeltje en twee stoelen. Het borduurwerk is van Anna zelf en haar hofdames.


Het borduurwerk is uitgevoerd in kruissteek met wollen garens op een ondergrond van grof stramien.


Galahofjapon van zilverbrokaat. Atelier Boelbenkova, St. Petersburg, eind 19e eeuw. Borduurwerk: atelier Jekaterina Zaleman. Staatsmuseum De Hermitage in St. Petersburg.

Voor dames aan het Russische hof bestond een officiële keizerlijke dress code. Tsaar Nicolaas I liet die vastleggen en de hele 19e eeuw bleef de hofdracht vrijwel onveranderd. Details, zoals het zilver- of goudborduursel en de lengte van de sleep werden bepaald door de rang van de dame in kwestie. Trouwjaponnen van grootvorstinnen werden traditioneel gemaakt van zilverbrokaat en geborduurd met zilverdraad.


Detail van de sleep van de galahofjapon.

Deze gouden naaldenkoker (1760-1780) (Staatsmuseum De Hermitage in St. Petersburg) was van Anna Paulowna’s vader, tsaar Paul I, die hem gebruikte als ‘houder van tandenstokers’. Een favoriet speeltje van zijn kinderen, zo vermeldt een etiketje aan de binnenkant.

Meer informatie over Willem II krijg je via de Willem II talks op de website van het Dordrechts Museum.