Het handwerk van de meisjes Van der Kolk

Josefien vertelt vandaag het bijzondere verhaal over het handwerk van de meisjes Van der Kolk.


Hasselt in Overijssel omstreeks 1900.

Jan van der Kolk was een schipper(sknecht) en hij woonde in 1901 aan de Prinsengracht (B 76) te Hasselt in Overijssel. Hij werd geboren in Hasselt op 26 januari 1873. In zijn woonplaats woonde ook Hendrika Catharina de Vries. Zij werd geboren in Hasselt op 17 maart 1870. Zij was de dochter van Adam de Vries en Johanna Uiterwijk. Jan en Hendrika trouwden in Hasselt op 17 november 1901. Ze waren toen dus respectievelijk 28 en 31 jaar oud. Jan overlijdt op 24 april 1950 in Ermelo. Hendrika Catharina is al op 20 januari 1922 in Zwolle overleden.


Precies negen maanden later (hoe kan het zo?!) werd hun eerste kind geboren. Dochter Margje kwam ter wereld op 18 augustus 1902. Zij kreeg twee zusjes: Johanna en Harmina. Johanna werd geboren op 10 september 1904 en Harmina op 14 november 1906. Er kwamen ook nog broertjes bij.

In 1901 was de moeder van de drie meisjes na haar huwelijk bij haar schoonouders aan de Prinsengracht ingetrokken. Deze gracht telt 29 huizen. De kans was best reëel dat het geboortehuis van de meisjes er ook nog was, want er staan veel monumentjes. Het is een prachtig grachtje en Hasselt op zich is een mooi schilderachtig Hanzestadje. Op een zonovergoten dag heb ik geprobeerd het huis terug te vinden, maar helaas is ooit de nummering van de huizen veranderd, dus ik vond niks en niemand kon mij verder helpen. Intussen weet ik door informatie van de historische vereniging aldaar dat het huis niet meer bestaat, het moet rond 1920 zijn afgebroken. Het stond op de hoek van de Prinsengracht en de Keppelstraat.


De drie dochters gingen in Hasselt naar school, de Openbare Lagere School. Margje natuurlijk als eerste en zij maakte daar een rood merklapje in 1911, ze was toen 8 jaar.


Een foto van schoolkinderen uit de tijd van de meisjes Van der Kolk. De school staat rechts.


Dit lapje van Margje werd in 1913 gevolgd door een stoplapje en dat is dan het laatste handwerkje van haar hand.


In hetzelfde jaar (1913) was blijkbaar haar zusje Johanna in die klas gekomen waar het maken van een merklapje op het programma stond, want ook zij voltooide dat handwerk toen ze acht jaar was. Opvallend is dat beide meisjes hun merklap dateren in de maand mei. De juffrouw zal wellicht nogal consequent zijn geweest in de opzet van handwerklessen?! Merkwaardig is echter dat Johanna twee merklapjes produceerde die vrijwel identiek zijn en beide dezelfde datum hebben: 31 mei 1913.



Ook Harmina ging haar opwachting maken in de handwerklessen. De rode merklapjes, zoals die van haar zusjes, maakte ze in 1916, in februari en mei. Ze was toen negen jaar. Het lijkt er op dat de juf haar aan het eind van het schooljaar – tussen februari en mei – nog even wat te doen wilde geven met het maken van een klein lapje in de handwerklessen, maar dat is geheel míjn invulling.



Ze was dat jaar ook nog niet klaar met de letterlap want vóór haar verjaardag in november maakte ze er nog één, die er een beetje anders uitziet.


In 1916 maakte Johanna haar volgende werkstuk af: de stoplap. Hij vertoont veel gelijkenis met die van haar oudste zus Margje. Johanna was toen 11 of 12 jaar.


Johanna was dan ook nog niet uit geborduurd, want zij maakte in hetzelfde jaar nog een merklap, haar vierde werkstuk. Nu in een afwijkende kleur.
Ze dateerde hem op 7 augustus 1916 en ze is dan 11 jaar.


De reeks moet dan natuurlijk nog afgesloten worden met een stoplap van de jongste: Harmina. Zij maakte de lap in 1918, maar zette haar initialen op de verkeerde kant van het werk.



Wat is er verder over de zusjes bekend? Het gezin verhuisde naar Nijkerk. In die periode verlieten schippersgezinnen hun geboorteplaats omdat Hasselt zijn functie als strategische plek in de scheepvaart verloor. Margje, de oudste, verliet het ouderlijk huis toen zij 26 jaar (1928) was. Zij vestigde zich in Koudekerke in Zeeland, en werd daar lerares aan een huishoudschool. Later verhuisde ze naar Middelburg. Ze overleed in 1975, op 73 jarige leeftijd. Er wordt niet vermeld dat ze ooit gehuwd is geweest.

Van Johanna is in de gemeentearchieven niets meer terug te vinden. De kans is groot dat zij vóór 1939 (dat wil zeggen voor de invoering van de persoonskaarten) is overleden of naar het buitenland is vertrokken. Via de genealogiesite is inderdaad gevonden dat Johanna vóór 1939 is overleden, zij sterft op 16 januari 1938 in Nijkerk. Als echtgenoot wordt Johannes Theodorus Koot vermeldt.

De jongste, Harmina, was op 5 september 1942 (ze is dan bijna 36) van Nijkerk (vanuit het ouderlijk huis) ongehuwd vertrokken naar Rotterdam. Welke functie zij daar ging bekleden is niet bekend. Zij vestigde zich op 29 januari 1965 ook te Middelburg en ging kennelijk in de buurt van haar zus wonen. Zij overleed (niet vermeld gehuwd te zijn geweest) op 14 maart 1999 te Middelburg en is dus 92 jaar geworden.

Het is voor mij totaal onbekend HOE alle schoolmerklapjes van de zusjes bij elkaar bewaard zijn gebleven. Als hun moeder ze allemaal bewaard heeft (en waarom niet?) en Johanna werkelijk vroeg is overleden zijn alle lapjes – via de nalatenschap – weer bij de twee zusjes uitgekomen die in Zeeland woonden en zuinig bewaard.

Misschien zijn ze tevoorschijn gekomen uit de nalatenschap van de langstlevende zus? Ze kunnen dan niet lang rond hebben gezworven want ik denk dat ik ze al tien jaar heb! Het is wel bijzonder: tien schoolmerklapjes uit één gezin zal je na bijna 100 jaar vast niet váák aantreffen!

14 gedachten over “Het handwerk van de meisjes Van der Kolk

  1. @Josefien, wat een prachtig verhaal en ik heb niet eerder zoveel schoolmerklapjes uit één gezin bij elkaar gezien. Heel bijzonder, wees er zuinig op! Heel fijn dat je dit verhaal met de afbeeldingen met ons wilt delen. Dank je!

  2. Wat een prachtig verhaal. En zo bijzonder dat de lapjes bij elkaar gebleven zijn. Maar ook dat je het verhaal van de zusjes weet.
    Ik heb overigens nog wat spitwerk gedaan. En weet wat meer over deze familie.
    Vader Jan overlijdt op 24-04-1950 in Ermelo. Moeder Hendrika Catharina is al op 20-01-1922 in Zwolle overleden.

    Dochter Johanna overlijdt inderdaad vóór 1939. Zij sterft op 16-01-1938 in Nijkerk. Als echtgenoot wordt Johannes Theodorus Koot vermeldt, maar ik heb verder (nog) niets over hem kunnen vinden. Ook geen huwelijksdatum.

    Nou dat kun je nog aan je lange verhaal toevoegen.

  3. Heerlijke story en weer blijkt wat de .éen gevonden heeft wordt weer aangevuld door een andere handwerkster, Heel fijn dit te mogen leen Basje

  4. Als er nog meer “boven water “” komt zou het zomaar weer een boek kunnen worden !!

  5. Geweldig wat een prachtig verhaal en was Licia al zij het kan zo weer een boek worden.

  6. wat een mooi verhaal! en zo bijzonder dat de drie zusjes via de lapjes bij elkaar zijn gebleven en zoveel jaren later hier samen in onze hoofden opduiken!

  7. Wat mooi dat die (soms gehate verplichte werkjes) merklappen nu toch zoveel informatie over families e.d. kunnen vertellen.

    En nog mooier dat wij dat hier mogen lezen…

    Groeten van Jantje

  8. Wat een bijzonder verhaal en wat geweldig dat de merklappen bij elkaar zijn gebleven.
    Van de zus van mijn Moeder heb ik een rode schoollapje,maar van mijn Moeder heb ik er nooit een gezien,terwijl die toch gemaakt zal zijn.
    Bedankt voor je verhaal Josefien.
    Misschien een van de merklapjes nog eens als Sal op internet?
    Het hele verhaal is mooi voor een boek!
    groetjes,Truus uit Drenthe

  9. Misschien is het een optie om dit verhaal in een schriftvorm uit te geven. Voor een boek lijkt het me tot nu toe te weinig, maar wie weet wat er nog allemaal boven water komt.

    @Birgitte, dank je voor de speurtocht. Ik was ook al op internet gaan zoeken en kwam net zover als jij. Het is toch heel vreemd dat er geen informatie naar boven komt over Johannes Theodorus Koot. Ik heb slechts één genealogiesite bezocht. Ik ga de informatie toevoegen aan het logje! Zo is Josefien in ieder geval weer iets verder gekomen.

  10. Dank voor de extra informatie! Heel fijn dat iemand met me mee zoekt.
    Met een drukke baan heb ik niet altijd de tijd daarvoor, hoewel ik wél altijd probeer zoveel mogelijk te vinden. Het leek me voor het moment genoeg om anderen er in te laten delen.
    En wat de broertjes betreft: ik heb wel wat gegevens, maar degene die me dat heeft aangeleverd wist niet echt zeker of het allemaal klopte. Vandaar deze vage aanduiding in het verhaal.
    Er blijven nog wat losse eindjes!

  11. Wat een prachtige serie en het verhaal erbij maakt het extra van meer waarde .
    Aangekleed met de mooie sfeerfoto,s zijn we even in de tijd terug .

  12. Een mooi verhaal en wat een lapjes uit één gezin. Ik heb van één iemand zes verschillende school borduurwerkjes. Ik vond het daarbij raar dat twee lapjes zo op elkaar leken, maar ook hier zie je dat weer.

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *