Alleen het opschrift ‘Huishoudschool’ op het appartementencomplex aan de Laan van Meerdervoort 211 in Den Haag herinnert aan de opleiding die vele meisjes hebben gevolgd in dit gebouw. In 1899 werd de ‘Huishoudschool Laan van Meerdervoort’ opgericht en stonden er 97 leerlingen ingeschreven. Tien jaar later volgden al 419 meisjes huishoudonderwijs op de ‘Spinazie Academie’ zoals de Huishoudschool al snel spottend werd genoemd in Den Haag.
De behoefte aan vakonderwijs voor meisjes groeide eind negentiende eeuw steeds meer. De redenen hiervoor moeten onder andere gezocht worden in de slechte en eenvoudige voeding van de bevolking en de ongeschiktheid van het huishoudelijk personeel bij de gegoede burgerij. De eerste feministen waren enthousiast met de komst van het huishoudonderwijs. Zij wilden dat het werk dat zij leverden, gezien en gewaardeerd werd. De status van de (huis)vrouw moest verhoogd worden.
Mevrouw A.S. Tydeman-Verschoor, voormalig directrice van de elf jaar eerder opgerichte Haagse Kookschool, richtte in 1899 de ‘Huishoudschool Laan van Meerdervoort’ op. De opleiding was vanaf het begin gericht op verbetering van levensomstandigheden van mensen die het niet breed hadden. De school speelde van meet af aan ook een rol in de verspreiding van de nieuwste huishoudelijke apparaten zoals gastoestellen, elektrische fornuizen, strijkijzers, wasmachines, mixers, koelkasten en stofzuigers. Ook de ontwikkelingen binnen de voedingsleer, bacteriologie en op het gebied van hygiëne werden nauwlettend in de gaten gehouden.
Behalve de opleiding tot leerares in de kookkunst, stonden ook de opleidingen tot leerares huishoudkunde en leerares waschbehandeling op het programma. In 1921 kwamen er in plaats van de diploma’s voor de leraressen akten. Het aktenummer (NVII – NVIII – NXVII – NXVIII) gaf aan in welk vakgebied de lerares les mocht geven en of het op lager nijverheidsonderwijs (LNO) was of op hoger nijverheidsonderwijs (MNO). In 1956 trad de nieuwe akte NXII in werking die de akten NVII en NVIII combineerde. Na het behalen van deze akte waren de leraressen bevoegd om les te geven in koken, huishoudkunde en wasbehandeling. Het onderwijs veranderde ook inhoudelijk. Huishoudelijke vakken maakten plaats voor: lichamelijke opvoeding, maatschappijleer en ‘vrije expressie’.
Na 1956 volgden de veranderingen binnen het huishoudonderwijs elkaar in een rap tempo op. Steeds meer vrouwen kozen voor een betaalde baan buiten de nijverheidssector. De emancipatiestrijd zette onder meer het huishoud- en nijverheidsonderwijs op losse schroeven. Een nog groter effect op het onderwijs had de invoering van de Mammoetwet in 1968. Het aantal aanmeldingen voor de opleiding tot lerares in koken, huishoudkunde en wasbehandeling nam zienderogen af. Het einde kwam in zicht en vanaf 1974 was het niet meer mogelijk om je aan te melden voor deze leraresopleiding. Wat ons altijd zal blijven herinneren aan de ‘Huishoudschool Laan van Meerdervoort’ is Het Haagse Kookboek waarvan inmiddels de 82e druk is verschenen. In menig huishouden staat een exemplaar in de kast.Dit is in het kort samengevat de geschiedenis van de ‘Huishoudschool Laan van Meerdervoort’. Veel meer wetenswaardigheden over deze school staat te lezen in het boek De Spinazie Academie: 125 jaar Haags Huishoudonderwijs dat een aanvulling geeft op de tentoonstelling onder dezelfde naam in het Haags Historisch Museum. Het boek is voorzien van vele (nostalgische) afbeeldingen en geeft een boeiend verslag van de landelijk bekende ‘Huishoudschool Laan van Meerdervoort’. Het laatste hoofdstuk is gewijd aan herinneringen. Erg leuk om te lezen. Mevrouw Kemp vertelt: ‘Toen ik aan de Laan van Meerdervoort solliciteerde, wist ik niet wat ik zag, want ik moest natuurlijk wel een keertje bij het bestuur komen en daar zaten allemaal van die Haagse dames in. Keurig aangekleed, met hoedjes op hun hoofd met hele tuinen van kersen, peren en appelen. Dat was toen mode. Dat was zogenaamd chique, van die mooie grote hoeden, zoals we ze nu nog met Prinsjesdag zien. Ik had daar weinig mee en moest erg wennen aan die typisch Haagse sfeer.’
De Spinazie Academie: 125 jaar Haags Huishoudonderwijs, Rosa Bilkes. ISBN: 978-94-91168-42-0. Prijs: € 17,95. Het boek kun je onder andere hier bestellen.
De expositie De Spinazie Academie: 125 jaar Haags Huishoudonderwijs is nog te zien tot en met 24 februari 2013 in het Haags Historisch Museum. Kijk voor openingstijden op de website.
Wat grappig het verhaal over de hoeden die de Haagse dames ophadden bij het sollicitatiegesprek, dan leven wij nu maar in een arme tijd wat kleding betreft.
@Elma, in een relatief korte tijd is er best veel veranderd!
van de schortjes en de hoeden, nu een gewoon lekker zittend pak of zelfs een broekpak. Dat had je in die tijd niet kunnen denken, de veranderi ngen zijn je om de oren gevlogen Basje
Ooit was ik leerling van deze school. Juffrouw Kemp werd directrice in de tijd dat ik de leraresopleiding deed. Dat was ze trouwens nog toen ik daarna ook nog de opleiding voor dietist volgde. Een huishoudlerares was in een jaar ook dietist… zo haalde ik 2 opleidingen in 5 jaar, of zoals zij het zei tijdens de diplomauitreiking: 2 levensverzekeringen… Het was een heel bijzondere school. Echt Haagsch. Met sch! Elk jaar was er ook een deftig diner voor het bestuur waarvoor je moest koken of bedienen of het allervreseljkste: aanzitten!
Ook ik was leerling van de Laan van Meerdervoort, inderdaad echt Haagsch!!
Ik ben na de opleiding van huishoudlerares direct als invalskracht op m’n
stageschool aan de slag gegaan.
Juffrouw Kemp wordt genoemd bij de herinneringen,leeft die nog? Dan moet ze
wel hoogbejaard zijn.
Een aparte school, maar een leuke tijd.
Leuk, misschien ga ik hier binnenkort naar toe.
@Anny en Anneke, leuk om jullie herinneringen te lezen. Juffrouw Kemp staat inderdaad in het boek en vertelt zij over haar herinnering. Ik neem dus aan dat zij nog leeft en dan niet meer de jongste zal zijn.
mijn allereerste kookboek…
ik kom vaak langs dit gebouw gereden op weg naar mijn dochter. leuk om iets meer te weten over de geschiedenis van het gebouw.
Wat ik maar niet kan vergeten is dat ik van schrik mijn stofdoek liet wegwaaien over de Laan v M toen ik hoorde dat Juffrouw Kemp van lerares, directrice werd. Een vreselijke blamage. En… zou ze echt nog leven? Dan moet ze dik in de 90 zijn, net als mijn moeder. want zij kent Carla Kemp nog uit de oorlogstijd.
@Anny, wat leuk dat je dit verteld. Het is misschien wel te achterhalen of Juffrouw Kemp nog leeft. Je kunt beginnen om contact op te nemen met het museum en vandaaruit verdergaan.