Over knopen
Knopen bewaren
Vroeger bewaarde iedereen de knopen van versleten kleren. Die knopen werden gebruikt voor het herstellen van kleding. Trouw aan die traditie worden nog steeds veel knopen bewaard, maar nauwelijks meer om praktische redenen. De knopen vertegenwoordigen kennelijk ook nog iets anders: jeugdherinneringen, een schat, dierbaarheid. Mijn knopenvoorraad groeit langzaam, want als je de oude kleren weggeeft, laat je de knopen eraan zitten. Soms gebruik ik de knopenverzameling voor mijn werk, daarover gaat dit praatje.
Familie I 1995
Eind negentiger jaren deed ik mee met een werkweek in Finland, het thema was ‘recycling’ (zie Northern Fibre). We kregen als opdracht om een kunstwerk te maken van afval van (textiel)fabrieken en van gebruikte materialen. Ik gebruikte als start een lange onderbroek van mijn vader, die kort daarvoor was overleden.
Ik had witte, crème en paarlemoeren knopen meegenomen. Die naaide ik op de lange onderbroek, behalve op de gulp. (Geen idee, waarom! Op de gulp borduurde ik de titel met geel garen, omdat mijn vader in zijn laatste jaren af en toe wat urine verloor.)
Dat stond prachtig vooral als je de knopen dicht tegen elkaar naaide. Al gauw merkte ik, dat ik daarvoor niet genoeg tijd noch voldoende knopen had. Dus, op naar de winkel voor meer knopen… maar dat viel tegen! Knopen zijn duur tegenwoordig en de onderlinge variatie is beperkt. Gelukkig waren kennissen zo royaal om wat van hun eigen voorraad af te staan. Niet alles natuurlijk, want ze bleken er zelf ook aan gehecht. Een paar maanden later was mijn werk klaar. Ik noemde het Familie I, omdat mensen bij het zien van dit werk spontaan over hun familie en jeugdherinneringen gaan vertellen. Ik heb er stevige lange draden aan gezet, als herinnering aan verbroken verbindingen en aan ’tsitsiet’, de franjes aan de vierhoeken van een joodse gebedsmantel. Het is nu één van mijn favoriete werken. Mijn vader heeft het jammer genoeg niet meer meegemaakt, waarschijnlijk had hij het heel gênant gevonden.
Nog meer knopen bewaren
De beste bron voor het aanvullen van mijn knopencollectie was een winkel in tweedehands artikelen (Terre des Hommes). Ik heb er uren doorgebracht om de meest geschikte knopen uit te zoeken. Niet alleen witte knopen, want er was zoveel moois dat ik ook andere knopen koos voor eventuele toekomstige plannen. Deze knopen waren goedkoop en tamelijk vuil. Dus moest ik eerst de restjes stof en draadjes eruit pulken, daarna wassen in een grote emmer, dan drogen in een oude handdoek en tot slot sorteren op kleur. (Ik heb ongeveer 15 kleurgroepen gekozen.) In de diverse knopendoosjes kwam ik van alles tegen: vooral veel centen, krijtjes, punaises, BH- en maandverband-haakjes, gespen en vaak een paar schijfjes van een vlooienspel. Het meest bijzondere was een gouden rouwring.
Een andere keer liet ik tijdens een expositie een briefje achter met de vraag wie me aan oude knopen kon helpen. Er kwam één reactie op. Zo kwam ik in contact met een indrukwekkende verzamelaarster. Haar hele appartement hing vol met tientallen zelfgemaakte quilts en overal lag handwerkmateriaal tot in de keuken aan toe, daar stonden glazen potten met knopen (mooi op kleur). Ik kreeg van haar een aantal enorme koffieblikken met oude knopen, bij elkaar misschien wel 50 kg. Geweldig! Dus weer vele avonden reinigen en sorteren.
Familie II 2000
Na het overlijden van mijn moeder maakte ik weer een herinnering. Als basis diende een wollen jasje, dat ze graag droeg. We hadden het ooit samen gekocht. Het jasje is eerst vrij warm gewassen en is daardoor een beetje gekrompen en vervilt (net als mijn moeder die op hoge leeftijd steeds kleiner werd).
Ik combineerde dit jasje met mijn oude zwarte sweater tot een soort quilt. De sweater (aan de binnenzijde) is groter dan het jasje en het is zo gemaakt dat het ook het jasje omvat. Zo geeft het geheel op verschillende manieren uitdrukking aan de moeder en dochter relatie. De voorzijde van het jasje is sober van toon en de achterzijde is wat kleurrijker en feestelijker. Binnenin klopt het familie hart van ouderwetse linnen knopen.
Binnenkort reizen deze beide knopenwerken tezamen met borduurwerk naar Wales, voor een expositie in het Ruthin Craft Centre. Daar verheug ik me op.
In het verleden heb ik ook nog een keer knopen met spelden geprikt op stukken vilt (ondertapijt). Zo zijn een paar vissen ontstaan, maar naaien op stof heeft toch mijn voorkeur.
Tot slot: mocht je na dit verhaal plannen hebben om mij knopen te sturen? Niet meer nodig hoor, maak er maar lekker zelf wat van. Tenzij je nog wat linnen knopen over hebt? Dat zijn mijn favorieten. Daar kan ik nog steeds geen weerstand aan bieden.
©Tilleke Schwarz, 31 mei 2010
Schitterend knopenverhaal, Tilleke. Het verhaal en de uitvoering van de werkstukken Familie I en II spreken me erg aan. Door hun kleding en het werk dat jij er van hebt gemaakt, heb jij je ouders altijd dicht bij je.
Wat een prachtige verhaal en prachtige kunstwerken heb je gemaakt met dierbare kledingstukken en al die mooie verschillende knoopjes. En wat inspirerend!
Wat geweldig, dat de kunstwerken ook kunnen worden gezien in Wales!! Prachtig!!
Groetjes, Collie
Tilleke , wat een prachtig en indrukwekkend verhaal over heel mooie herinnerings kledingstukken die je tot een zeer waardevol gedenkwerk hebt gemaakt .
Het is vol liefde geborgen , daar moet je wel een bijzondere bewaarplaats voor hebben bedacht .
Vroeger vond ik het fijn om moeders naaidoos netjes op te ruimen . Naalden en spelden op het kussentje , losliggende of hangende draden aan de klosjes vastzetten . Voor een jong meisje een hele klus .
Gelukkig werd het mij toevertrouwd .
Meestal als laatste kwam ik aan de knopen toe te sorteren en stuk voor stuk bekijken . Zo,n voorraadje groeit gestadig en nu heb ik zelf een leuke verzameling .
Ook gekregen en soms gekocht . Bij de stoffenzaak staat een mandje op de toonbank met enkelingen die ze voordelig aanbieden .
Daar mocht ik graag in snuffelen .
De Therapeut die enkele jaren bij ons over de vloer kwam zag mij met knopen bezig , hij bedacht dat hij thuis nog een zakje met knopen had staan en het jammer vond om ze weg te gooien . Wat een verstandige man eigenlijk om ze niet zomaar weg te gooien .
Hij bracht ze voor mij mee .
Tegenwoordig is het soms gebruikelijk een quilt zo hier en daar met knopen op te sieren , om het een beetje Country Style te geven . Kleding die je weg wilt doen en dan zitten er nog mooie knopen aan , oh dat is moeilijk . Er hangen nog een paar afgedankte hesjes , over een stoel , met aardige knopen te wachten , op wat ik zal doen . . .
Toen er kleding geruimd moest worden en natuurlijk zou ik wat bewaren , dat is heel persoonlijk . Samen bezig zijn en soms gaan dingen te vlug , ik zag een hand naderen om stropdassen te pakken . Ik kon ze nog redden zonder verder uitleg te hoeven geven .
Het bracht mij weer even ver in de tijd terug , kijken in moeders naaidoos en wat er later verder aan herinneringen dierbaar bewaard mag blijven .
Knopen, allemaal knopen. Het brengt je terug in de tijd. Een stukje nastolgie. Naast je moeder, als zij aan het naaien was, in het bakje aan het rommelen. Alles opruimen. Of knopen rijgen. Ook nu nog kan ik uren in mijn grote doos zoeken naar die ene bewuste knoop. Ik weet toch zeker dat ik hem de laatste keer nog heb gezien.Glas knopen, parelmoerknopen,bloementjes knopen en hele grote knopen van de jasjes uit de jaren 60. Door een grote knoop een sterke draad trekken daarna rond zwaaien en dan kon je doormiddel van de draad wat ruimte te geven en dan weer aan te trekken een soort wiel ervan maken. Met een brom geluid vloog de knoop dan in het rond. Pas op, niet te dicht bij je haar houden anders zit hij zo vast. Wat knopen allemaal wel niet kunnen vertellen
Wat een mooi verhaal en wat een prachtige kunstwerken.
En die kleuren super.
En inderdaad ik heb ook nogal wat knopen uit de ervenis van mam en schoonma.
Ik gebruik ze in quiltjes voor nichtjes.
Twee blikken dozen bomvol heb ik. Ik wacht tot de kleinzonen groot genoeg zijn om de interesse te kunnen opbrengen voor het sorteren ervan. Zelf heb ik daar het geduld niet voor….
Op Ravelry is een groep RAK (Random Act of Kindness) waar wel eens om knopen gevraagd wordt. Ideetje?
Tilleke een traan rolt over mijn wang…..wat een prachtige herinneringen aan jouw ouders
wat een heerlijk verhaal!
Prachtig verhaal Tilleke. Vooral dat vestje spreekt mij aan. Hoe jij dat verwerkt hebt met een sweater van jezelf erin. Zoals je moeder ooit jou droeg. Dat hart binnenin.
Knopen. Ook ik kan er geen weerstand aan bieden. Knopen van jurkjes die ik vroeger heb gedragen. Die bewáár ik dus. En net als Gerrie doe ik soms kleding niet weg, omdat dan de knopen ook…..;-)))
@Hilda…dat noemden wij een “zoemer” geloof ik.
Ook ik ben in het kostbare bezit van mijn moeders knopentrommel.Het verhaal komt zo bekend voor.Maar de werkstukken met het bijbehorende verhaal vind ik prachtig.Wie weet word het een nieuwe trend,in deze tijd van inkrimpen.Een oude shirt of blouse op deze manier op te pimpen of zou het,om te dragen,te zwaar worden?
wat een lieve en leuke reacties. Hartelijk dank allemaal.
@ Truus het wordt inderdaad vrij zwaar, dus verstevigen is nodig! Ooit heb ik een jurk van Frank Govers gezien, helemaal volgenaaid met zacht gele en zacht groene overhemdknoopjes. Dat gaf een prachtig effect. Misschien is het een idee om niet de hele blouse vol te naaien maar alleen de sluiting, de kraag, manchetten en / of het zakje. Wel verstevigen door een lap er achter mee te naaien, zodat de dunne stof niet alleen alle knopen alleen hoeft te dragen. Daarom heb ik in het jasje vulstof gebruikt en mijn oude sweater. Later realiseerde ik me, dat het zo ook nog extra betekenis krijgt. Zo gaa het hier vaak: ik doe iets intuïtief, maar vaak blijkt dat het toch niet allemaal toeval is maar een betekenis heeft.
hartelijke groet,
Tilleke
Zo herkenbaar alle verhalen over knopen. Ook ik heb een hele voorraad geërfd van mijn moeder en voeg daar zelf nog steeds aan toe. Gekochte knopen maar ook van versleten kleding afgeknipte.
Ook wij speelden met een “zoemer”. Mooi als je daarvoor een grote mantelknoop voor mocht gebruiken.
De kunstwerken van Tilleke zijn zo persoonlijk doordacht, dat ik er kippenvel van krijg. Met zulke simpele “ingrediënten” zoiets gevoeligs weergeven, dat is Kunst.
@Hilda, herinneringen komen naar boven. Net als jij heb ik vaak naar een grote knoop gezocht om deze door een draad te rijgen, vervolgens te draaien, trekken en maar laten zoemen. Of dit een naam had, geen idee. Bij Ine op het dorp werd het een zoemer genoemd, lees ik. Eigenlijk heel logisch.
Tilleke, Wat een geweldige ‘herinnerings-kunstwerken’ zal ik het maar noemen, heb jij gemaakt, echt prachtig.
Ik herinner mij van vroeger dat Agatha, die kwam bij ons eens in de week verstellen en -van oud nieuw- naaien. Wij mochten dan met de grote knopendoos spelen(een in vakjes verdeelde sigarendoos was dat). Het tapijt diende als ondergrond, de randen waren de gangen, een hoek de school, ergens een bloemmotief het huis, onderverdeeld in kamers etc etc. Dan de knopen: grote zwarte en bruinen waren vaders en schoolmeesters, grote blauwe, of donkerrode waren moeders en juffen de kleine overhemdknoopjes de babies, en alles daartussen waren kinderen van alle soort, wat zijn wij daar uren zoet mee geweest. Het leuke is nu, dat de kleinkinderen regelmatig vragen iets voor hen te naaien, als ik dan bezig ben spreid ik een lichte lap uit en stort daar het volle Verkadeblik knopen op uit, leuk is dan te merken dat ook zij geinspireerd worden en daar lekker lang mee kunnen spelen en de knopen niet onder voor het mooiste speelgoed.
Ook ik neem mij altijd voor er ‘iets’ mee te gaan doen, wie weet, ooit…
Berthi, ik vergat te zeggen dat ik het zo ontzettend leuk vind dat jij steeds zo’n gevarieerd leuke maar ook interessante artikeltjes op jouw web-log plaatst
wat is dat toch die aantrekkingskracht van knopen? ik vond het al heerlijk om met de knopendoos van mijn oma te spelen en koester ik mijn eigen knopenvoorraad …
Prachtig verhaal over knopen, ja voor mij zitten er ook veel herinneringen aan mijn knopenverzameling.
Kijk nou, hoe komt mijn volledige naam daar ineens te voorschijn??
@Betty, de volgende keer je gegevens maar opnieuw invullen want anders gaat het weer verkeerd.
@Betty….dat zal door de veranderingen bij weblog komen. We worden herkend. Maar je naam linkt niet meer door naar je blog.
Ha Berthi!!
@ine, o jee, dan moet ik bijna gaan wennen aan de nieuwe software van weblog!:-)
@Berthi, het gebeurt alleen als ik bij jou reageer, misschien iets met je instellingen?
Wat een ellende toch die nieuwe software, ik stoei ook met allerlei functies die eerst nooit een probleem opleverden! En nu ben ik benieuwd?
Yehhh, succes, ik heb mijn naam opnieuw ingevoerd en ziehier: gelukt. Niet dat die volledige naam niet mag hoor, maar het is zo’n mond vol!
Wat een mooi verhaal en schitterende foto’s. Het zijn echt kunstwerkjes !
Ik heb ook nog zo’n enorme doos met knopen de verzamling van mijn moeder en oma. Mijn kinderen speelden ermee als ze bij oma waren en ik bewaar ze zodat, als ik ooit oma word, mijn klienkinderen ermee kunnen spelen.
@Annita, zo zien we maar dat knopen speelgoed is van alle generaties. Knopen blijven fascineren!
Beste Berthi.
Naar aanleiding van dit verhaal heb ik je een e-mailtje gestuurd. Hoop dat het goed doorkomt. groetjes anneke landeweer.
Dag Anneke Landeweer,
Ik heb net je mail ontvangen met de foto van de drie houten knopen uit Nederlandsch-Indië.
Het djapara houtsnijwerk is heel bijzonder, alleen komt het niet zo goed tot zijn recht op de foto.
Fijn dat de knopen na 45 jaar er nog zijn. Bewaar ze goed. Het is een mooie herinnering aan je schoonouders.
Wauw wat heb jij mooie knopen.Verkoop je ook knopen?
hartelijke groet,
Marijke