Josefien: ‘In 2005 werd ik de eigenaar van een vrij simpel merklapje: driemaal het alfabet, en dan symmetrisch nog een aantal patroontjes. Het heeft de datering 1901 en de initialen L en H. Het kwam bij mij via een mevrouw uit Workum, die de lap van de maakster had gekregen. De merklap werd gemaakt door Leentje Hoekstra. Leentje werd geboren op 7 augustus 1890 in St. Nicolaasga, buurtschap Huisterheide, in Friesland. Ze kwam uit het gezin van Tjeerd Wiebes Hoekstra en Jacobje Tjallings Ykema. Dit echtpaar trouwde in 1889. Leentje was hun eerste kind, ze werd geboren in 1890. Daarna volgden de kinderen elkaar in rap tempo op: dochter Tietje (1892), zoon Wiebe (1893), dochter Klaasje (1894), zoon Wiebe (1895, weer een Wiebe, omdat de vorige was overleden), zoon Tjalling (1898), zoon Anne (1901).
Leentje maakte haar merklap in 1901, dus ze was toen 10/11 jaar. Waarschijnlijk kreeg ze handwerkles op school.
Leentje trouwde in 1912 met Wietze Andries Nijenhuis. Wietze was eerder getrouwd geweest (huwelijk in 1894) met Pietje Hartholt, maar zijn eerste vrouw overlijdt in 1908 op 35-jarige leeftijd. Ze hadden geen kinderen. Wietze hertrouwt dan met de veel jongere Leentje en ze hopen vurig samen wel kinderen te krijgen. Zij was toen 21 en hij 38.
Op mijn zoektocht naar gegevens over Leentje schreef de mevrouw uit Workum mij het volgende:
…”De merklap heb ik ooit gekregen van Lena Hoekstra, waar ik 35 jaar geleden (± 1970) in de huishouding heb gewerkt. Mevrouw had naar mijn mening een moeilijk leven gehad. Zij had namelijk een broer en een zus die beiden een verstandelijke handicap hadden. Zij was na haar huwelijk de enige die de familie nog kon uitbreiden, voor een stamhouder kon zorgen. Maar ze heeft nooit kinderen gekregen. Haar naam werd in het dorp vaak genoemd omdat ze door haar grote kinderwens zelfs kussens onder haar kleding verstopte en zo deed alsof ze in verwachting was. Dhr. Nijenhuis was een zeer rijke mijnheer, hij bezat vele boerderijen in het dorp Katlijk. Later is er naar hem een straat vernoemd: de W.A. Nijenhuisweg, die weg bestaat nog steeds.”…
Natuurlijk wilde ik weten waaróm hij een eigen straat had gekregen en ik vond de volgende informatie op de website van de gemeente:
…”In 1890 werd er een Gereformeerde Schoolvereniging opgericht, met als doel de oprichting van een Chr. school voor Katlijk en Mildam. Maar het schoot niet erg op met die vereniging want de plaats waar de school zou moeten komen, was een heet hangijzer. De vereniging liep op niets uit. In 1914 werd er een nieuwe vereniging opgericht. Eén van de initiatiefnemers was de heer Wietze Andries Nijenhuis. Hij opende op 10 juli 1914 een vergadering, in de consistorie van de Gereformeerde kerk in Mildam, om de mogelijkheden te bespreken.
W.A. Nijenhuis was het die de stoot gaf tot het oprichten van deze vereniging en het bouwen van een school met een huis voor het schoolhoofd, dit ondanks het feit, dat hij en zijn vrouw Leentje Hoekstra zelf geen kinderen kregen. Nijenhuis was boer in Katlijk en werd later ook wethouder van de gemeente.”…
Mevrouw B. schreef mij verder dat Wietze in 1953 overleed en al zijn bezittingen naliet aan zijn vrouw. Zij leefde nog twintig jaar, maar werd op latere leeftijd dement. Zij stierf op 22 september 1973, op 81-jarige leeftijd, in Heerenveen. Het vele geld dat zij nog bezat heeft zij aan de kerk geschonken.
Bij het schoolmerklapje hoort dan opeens een heel verhaal…’
Prachtig hoe je de geschiedenis van dit merklapje hebt uitgezocht. Hierdoor kijk ik nu met andere ogen naar het ‘eenvoudig’ merklapje. Achter dit lapje schuilt een maakster die het niet gemakkelijk heeft gehad in haar leven.
Heel triest als je kussens onder je kleding gaat verstoppen omdat de kinderwens zo groot is.
Door de eenvoud en kleuren vind ik wel een heel erg mooi lapje. Het verhaal erbij maakt het wel weer extra leuk.
Dankzij het uitgebreide onderzoek van Josefien heeft dit merklapje enorm veel meer waarde.
Het is te hopen dat heel veel handwerken bij de juiste personen komen en die dit met ons willen delen.
Bedankt Josefien.
elma
Juist door zij eenvoud zéér aantrekkelijk. Wat een mooie speurtocht heb je gedaan Josefien.
En nog mooie foto’s erbij ook.
Ik had een vroeger een bevriende familie waar ik stage liep die heetten Nijenhuis, dus voor mij een vertrouwde naam hier in het midden van he land.
Heel bijzonder allemaal.
Prachtig, die verhalen achter het handwerkje.
Heel bijzonder verhaal Leuk dat alles zo op zijn/haar, plaats gerechtgekomen is . Wat een merklapzoektocht al niet kan opleveren.
Het lijkt wel of zo’n verhaal achter zo’n lapje het nog meer waarde geeft.
Het is enig om via zo’n merklapje een zoektocht op te zetten en ineens in het leven van allerlei onbekende terecht te komen. Heerlijke zoektochten zijn dat en het lapje vind ik erg lief!
Dankjewel Josefien, dat je deze boeiende en tragische geschiedenis van de gewone vrouw die Leentje was, hebt achterhaald. Zo krijgen we een beeld van die tijd, die niet in de geschiedenisboekjes staat. Geen veldslagen, geen revolutie, maar het verdriet van geen kinderen kunnen krijgen, van jong gestorven kindjes en echtgenotes.
Als het merklapje kon praten, kwam misschien nog meer ellende tevoorschijn.
Prachtig verhaal. Dat zo’n merklapje zoveel geschiedenis met zich meedraagd.
Wat betreft dat ze een kussen onder haar kleding stopte komt in deze tijd ook nog voor. Het lichaam kan soms zelf helemaal in meegaan. Somminge vrouwen krijgen zelf een dikke buik en hun mentruatie blijft uit. Schijnzwangerschap komt regelmatig nog voor. Zeer triest voor deze vrouwen.
Er zullen maar weinig merklappen zijn waarbij een levensverhaal is bewaard gebleven .
Dit lapje op jonge leeftijd gemaakt geeft nu een zeer indrukwekkend verhaal van een mens met zorgen en leed en wellicht ook wat mooiere belevenissen van het dagelijkse leven .
Dit is voor een ieder weer een heenwijzing om haar/zijn werkjes van enig verhaal te voorzien .
Het zal later gewaardeerd worden .
Lief lapje, geweldig hoe je de hele geschiedenis van de maakster hebt uitgezocht, het maakt de lapjes nog waardevoller dan ze al zijn.
Het merklapje in al zijn eenvoud word nog mooier door het verhaal.Konden we bij alle oude merklapjes maar een verhaal tevoorschijn toveren en ook nog de bijbehorende foto’s erbij.
Prachtig vooral door het verhaal wat je erbij hebt en de foto’s.
Ik sluit me graag aan bij alle vorige schrijfsters, ik ben er stil van. Josefien, heb je nog onderzocht hoe het komt dat het lapje niet voldoet aan de eisen die het in 1878 ingevoerde vak “Nuttige Handwerken voor meisjes” vraagt?
Ik ben onder de indruk van het levensverhaal van Lena Hoekstra.
Dank voor alle reacties!
@Maaike: Zó goed ken ik de in’s en out’s van het leven van Leentje nu ook weer niet!
Misschien heeft ze het gewoon thuis gemaakt onder supervisie van haar moeder?
Die maakte dat jaar de geboorte van haar jongste kind mee en heeft gezellig met haar oudste zitten handwerken?? :-)))
wat mooi, zo’n heel levensverhaal naar aanleiding van een klein lapje …
Josefien, heb je al eens gedacht over het samenstellen van een boek met de merklapjes en verhalen uit jouw bezit? Uit de reacties blijkt dat ik niet de enige ben die geniet van de achtergrondverhalen achter een merklap.
@Maaike: toevallig heb ik daar wel eens over nagedacht, maar gebrek aan tijd (ik heb een hele drukke baan) dringt zulke gedachten altijd naar de achtergrond.
Voorlopig doe ik het maar even met het delen van mijn verhalen via internet.
Maar ach, wie weet…….
Wat prachtig om het verhaal achter de merklap van Leentje Hoekstra te lezen. Extra leuk omdat ik hier ook nog woon. Het is altijd mooi om de achtergrond van het ontstaan van een merklap te horen, maar dit is wel heel bijzonder, zo dicht bij huis.
@Maaike, toevallig hadden Josefien en ik het daar via de mail al over.
@pietsje, en nu vergeet je dit merklapje beslist niet meer!
hoewel ik u in het geheel niet ken en via een hele omweg op uw site terecht kwam, een reactie
deze leentje is uit de familie van mijn overgrootmoeder, die jong wees werd en door haar oom werd het gezin met 8 kinderen opgevangen. Tjeerd trouwde met de huishoudster, Jacobje en Leentje was een dochter uit dat huwelijk. de weeskinderen werden toen elders(!) ondergebracht, bij ooms en tantes.
hans de boer frisiaplein 35 ijlst 8651es
Is deze merklap ergens te bewonderen? Ik zou hem graag eens in het echt zien. Mijn beppe ook een Leentje Hoekstra is familie van haar geweest. Mijn beppe heeft het verhaal van het schijnzwanger zijn ook wel eens verteld. Zelf ben ik ook een Leentje..