Aan de vooravond van de opening van de expositie voort… borduren in het Breda’s Museum vertelt Josefien het verhaal over de pronkrol van Anna.
Josefien: ‘Na de pronkjournaals van het afgelopen jaar vroeg ik mij af of ik deze log wel kon schrijven. Misschien moet ik er een waarschuwing in opnemen, bijvoorbeeld dat onderstaand verhaal voor de maaksters van pronkrollen schokkende beelden kan bevatten?
Mijn verhaal gaat namelijk over het volgende:
In het voorjaar van 2009, enkele maanden geleden dus, kreeg ik een intrigerend stuk handwerk in handen. Het was een prachtig stuk doorstopwerk, met 28 verschillende patroontjes, heel mooi uitgevoerd.
Daaraan vast zat een gehaakte rand en dat werd gevolgd door een stuk breiwerk, verdeeld in vier vlakjes, waarin maaswerk was uitgevoerd.
Daarna kwam weer een gehaakte rand. Het was voorzien van de naam Anna.
Het kostte niet heel veel studie om er achter te komen dat dit stuk een deel moest zijn van een groter geheel, ik veronderstelde te maken te hebben met een doorgeknipte handwerkrol. Navraag bij de eigenares bevestigde dat vermoeden en dus deed ik wat moeite – met veel plezier overigens – om het werk van ANNA nader te verkennen en iets meer over haar te weten te komen. En dat lukte, want de andere delen waren ook nog in het bezit van de familie en zij wisten ook iets te vertellen over de maakster.
Op onderstaande foto staat Anna, de jongste dochter van het gezin Gloudemans. Zij is het meest linkermeisje op de foto en ze is in het gezelschap van haar vader en zussen.
Vader Gloudemans deed in ieder geval zijn jongste dochter op een internaat bij de nonnen in Den Bosch (hoewel haar zussen daar mogelijk ook wel waren geweest…). Zoals wij intussen weten werd er op deze scholen intensief gehandwerkt en dat gold ook voor de opleiding van Anna. In de tijd dat zij op deze school zat maakte ze de handwerkrol. Zij begon de rol met nuttige handwerken: naden, verstellapjes, splitjes en nestelgaatjes.
En dan begint het eerste probleem te ontstaan want dan is de lap, tussen de gehaakte randen, doorgeknipt. Een deel van de lap is daarna een eigen leven gaan leiden en dat zou een letterlap kunnen zijn.
Er zijn namelijk twee letterlappen bekend van Anna, maar één ervan is echt te breed voor de rol en dat is deze:
Mijn vermoeden is dat – afgaand op de herinnering van de eigenaressen – op die plaats wel een letterlap zat, te weten deze:
Het stuk is gedateerd met het jaartal 1889 en weer voorzien van de naam ANNA. Het is heel mooi fijn borduurwerk op linnen met 27 draadjes in een cm, uit de rol geknipt om ingelijst te worden, de randen zijn er af.
Na de letterlap volgt dan een stuk met (sier)naden, borduurwerk en haakwerk.
Na fraaie tussenzetsels wordt het gevolgd door een deel met stopwerk.
Dat wordt gevolgd door een stuk heel fijn tule-borduurwerk. Weer van elkaar gescheiden door prachtige tussenzetsels, de meesten zijn naar mijn mening gehaakt.
Het slot ziet er zó uit:
Zoals je ziet is de lap daar ook weer doorgeknipt. Mijn veronderstelling is dat het deel met het mooie stopwerk en het breiwerk hier tussen hoorde te zitten. Dát handwerk is zeker afkomstig uit de lap want het kent dezelfde randafwerking.
De jaartallen puzzelen mij nog wel want tussen het jaartal op de letterlap en op het eindstuk liggen nogal wat jaren. Zolang zal zij er toch niet over gedaan hebben? Misschien zijn bij één van de twee de negen en de acht van plaats verwisseld??
Of misschien hoort het er toch niet in?
In de familie circuleert een verhaal dat Anna voor haar handwerk de eerste prijs kreeg en dat die prijs (onbekend wat het was, maar waarschijnlijk een oorkonde of zo….) aan haar werd uitgereikt door niemand minder dan Koningin Emma.
Met de datum van 1898 zou dat nét kunnen, want in september van dat jaar werd Koningin Wilhelmina ingehuldigd.
De handwerklap van Anna kwam door erfenis bij een nicht van haar terecht, die het zuinig bewaarde. Zij vond het heel mooi en stond het – volgens de familie – zelfs ooit een tijdje af voor een tentoonstelling in het Openluchtmuseum in Arnhem. Aan één van de delen hangt nog een kaartje dat afkomstig is uit die tijd. De nicht, die twee dochters had, vond dat allebei haar dochters recht hadden op het handwerk en knipte het om die reden in stukken. Beiden hebben hun delen goed bewaard.
Toen ik het verhaal hoorde en de delen van de handwerkrol zag vroeg ik mij af: als je de kans kreeg, en de vaardigheden had, zou je er dan naar moeten streven om van de lap weer één geheel te maken? Of is het juist ook een mooi voorbeeld van de verschuiving in de waardering van dit handwerk en zou je het dus zo moeten laten?
Ik ben benieuwd wat jullie ervan denken… ‘
Josefien, wat een prachtig stuk handwerk. Ik heb even nagedacht over je vraag. Gelukkig zijn de doorgeknipte delen goed bewaard. De nichtjes wisten blijkbaar wat ze in handen hadden en waardeerde het handwerk van hun tante.Ik weet niet of het er mooier op zou worden om het weer tot een geheel te maken. Het verhaal van het doorknippen hoort een beetje bij het geheel. Ik zou ze niet aan elkaar maken. Maar wel zuinig bewaren.
Ik had je al in een mail mijn mening verteld. Maar goed, hier nogmaals: Ik zou de delen los van elkaar laten. Het hoort bij de historie van deze pronkrol. Juist door het verhaal gaat het een eigen leven leiden en moet je het niet willen herstellen in de oorspronkelijke staat.
Wat een prachtig beeldend en (verknipt?) verhaal . Zoveel mooie steken , randen doorstoppatronen en de wonderschone letters .
Ik geloof dat ik het zo als het nu is in delen zou bewaren .
Het is om een reden eens verdeeld en dat is onderdeel van het verhaal .
Het zou het mooiste zijn wanneer natuurlijk alle delen bij elkaar blijven .
In een doos bewaren er een mooi etui voor maken , of toch als een rol bij elkaar houden ?
Het geheel is werkelijk zo prachtig en fijntjes gemaakt .
Het onderricht van de nonnen was toch wel heel goed , misschien heel streng .
Wat mooi dat er nog een familie foto is met ook de maakster van al deze handwerken .
De twee onderste foto,s laten zo,n leuke haakrand zien net kleine rondjes en radertjes !
Je komt hier haast niet weg bij al deze mooie steekjes !
Wat weer een prachtig verhaal.
En wat een enorm mooi en fijn handwerk.
Ook door juist dit verhaal te horen, wat nu mede een stuk geschiedenis is van de lap, zou ik het niet weer aan elkaar maken, maar met het verhaal naast elkaar exposeren.
Wat een mooi verhaal van Josefien van een schitterend handwerk in delen. Dit is een verhaal waar wij nog niet aan gedacht hebben. De pronkrol wordt als één lange lap gemaakt om alle technieken bij elkaar te hebben. Een dame uit Haarlem (was ook in Roermond), maakt twee rode pronkrollen voor haar twee dochters. Zo los je het probleem op van het doorknippen.
De oplossing zou zijn dat deze nichten afstand doen van hun gedeelte en dat het bewaard wordt met het verhaal en foto in een museum, dan blijft het geheel goed bewaard.
Nog even over deze delen, voor de maaksters van de pronkrollen van nu weer een bron van ideeën.
Elma
het is een prachtig verhaal wat je achterhaald hebt, dus zo laten zou ik zeggen ,het hoort bij de historie van deze lap….of je mag juist je eigen historie eraan toevoegen……leuk!!
Heb met grote bewondering gekeken naar al dat mooie hand werk, Ik geloof dat de oplossing zou kunnen zijn, maak er weer /e/em rol van , maar door de delen los van elkaar te laten, Het verhaal er mooi bij laten in een klein boekje en dan een geschikt museum vinden waar het voor iedereen te zien zal zijn. Fijn weekend allemaal
Het ziet er prachtig uit. Na meerdere keren alles heb gekeken krijg je steeds meer ontzag er voor. En dat de letterlap op 27 draads werd borduurd. Mijn complimenten.
Prachtig handwerk. Hoe deden die meisjes dat toch? De kamers in die tijd waren zo donker en men had nog geen beschikking over elektrisch licht, goede, let wel, goede brillen en louppes En dan zo fijn werken. Het werk is al wonderschoon maar als ik dat erbij denk krijg ik er nog meer bewondering voor.
Het idee om de lap in delen bij elkaar te houden lijkt mij ook het beste. Maar dan wel met het verhaal erbij want anders is de volgende generatie de draad echt kwijt.
Maar ja wil de familie dat wel en waar moet het geheel dan een plaatsje krijgen. Het Openluchtmuseum lijkt me inderdaad de aangewezen plek voor zoiets.
Anneke Schoonenberg Kegel
Het mooiste van het verhaal vind ik, dat Josefien de delen weer bijelkaar kon brengen. Het had evengoed kunnen gebeuren dat een deel in Verweggistan terecht was gekomen. Of erger.
Ik ben het helemaal eens met de meeste reacties: Gewoon apart laten en samen met het verhaal en de foto een bijzondere plek geven.
Prachtig om naar deze lap te kijken en de geschiedenis te horen die eraan vastzit. Bij die geschiedenis hoort het doorknippen van de lap, dus waarom hem weer aaneen zetten ? ( hoewel dat ook weer een deel van de geschiedenis kan worden)
Prachtige lap en een prachtig verhaal. En wat mooi dat Josefien dat verhaal met ons kan delen.
Wat doe je met zo’n lap. Ook ik zou kiezen voor een voering waar elk deel op wordt vastgezet. Mét een tussenruimte om zo de geschiedenis van deze lap te laten zien.
En met een toelichting natuurlijk!
Maar het is aan de huidige eigenaren om hier over te beslissen.
Wel fijn om te zien dat ze deze lap op waarde weten te schatten en deze zuinig bewaard hebben.
Oeps dilemma !
allereerst prachtig handwerk en mooi sperwerk josefien.
Het ontnam mij de adem bij het lezen over het doorknippen.
Nu komt mijn dilemma, ik zeg altijd tegen mijn familie dat ze mogen doen met mijn spullen wat ze willen wanneer ik dood ben. Zelfs weggooien !!;-)
waarom vins ik het dan zo pijnlijk bij het werk van een ander.
Nu denk ik allereerst vlug weer herstellen, maar toch is het loslaten van de delen beter.
Dan mooi bewaren in een schitterende kist met de gegevens erbij.
Maar nog mooier is er een mooi foto boek ervan te maken en de technieken ervan beschrijven dat ik een mooi boekje over een pronkrol zou kunnen kopen !!;-))
Het vergissen van jaartal zal wel niet gezien met de precisie waarmee zij handwerkt.
Ik heb wel eens letterlappen dwars gezien in pronkrollen.
Prachtig verhaal bij deze schitterende, fijne lap(pen). Ik zou ze in een mooie doos of iets dergelijks bewaren. Mijn ervaring is nu reeds met mijn rol van 10 meter, dat het erg lastig is om ze te bekijken zonder te kreuken. Daar heb je bij deze losse stukken geen last van.
Een paar dagen geleden liet één van de zussen mij weten dat zij het bidprentje naar aanleiding van het overlijden van Anna in 1953 teruggevonden had.
Daaruit bleek dat Anna werd geboren in 1880.
Ze was dus 18 jaar toen ze de lap voltooide.
Ze overleed in Arnhem. de plaats waar ik geboren ben.
Ze bleek ook nog een tweede voornaam te hebben en dat was “Josephina”……
josefien, kippenvelll !!
toeval bestaaat niet !!;-)
Heb dit met ingehouden adem zitten lezen,wat een mooie en ook weer een triest verhaal.De mooie pronkrol van Anna in stukken en brokken.Ben het met Ine eens.Op die manier krijgt het een beetje zijn oorsprong terug,met behoud van de geschiedenis.Ook denk ik dat het voor de toekomst beter bij elkaar blijft.
Ja Beb,ik heb ook het een en ander gezien,dat het maken waard is
Een prachtige lap met een mooi verhaal, inderdaad wat de anderen al zeggen bij elkaar houden en met het verhaal erbij.
Prachtige stukken van de rol van Anna. De geschiedenis van de pronkrol maakt het ook wel bijzonder.
Beste Josefien,
Toen ik je prachtige verhaal las over de pronkrol van Anna, dacht ik meteen terug aan het verhaal van de “Handwerkgeschiedenis van de familie van Dijk, Houtgraaf en Van Elst”, dat je ons toestuurde in januari 2007. Hierin beschreef je de handwerkstukken van verschillende familieleden en illustreerde dat met foto’s, stamboom en schoolopleiding. Een geweldig stuk speurwerk, waarbij je betrokkenheid, de “chemie”, zoals je het toen noemde, met de familieleden op de eerste plaats kwam. We hebben het er al eerder over gehad in onze privé-mails, dat je een antiek stuk handwerk pas goed kunt begrijpen, wanneer je ook iets weet van de omstandigheden waaronder het is gemaakt. Vaak is dat niet mogelijk, omdat alle historie van een pronkrol of merklap volledig is uitgewist.
Vanaf het moment dat ik ben begonnen met verzamelen van textiel, heb ik alles wat ik kon achterhalen aan brieven foto’s, jaartallen en documenten van maaksters, elk snippertje papier bij wijze van spreken, zorgvuldig bewaard. Daar moest nog wel eens een telefoontje voor worden gepleegd of een reis voor worden gemaakt. In ons boek over de pronkrollen uit Nederlandse en Belgische meisjesscholen is die “papieren” achtergrond goed van pas gekomen.
Jouw prachtige verhalen over textiel zijn het meer dan waard om op schrift te zetten, bijvoorbeeld in Handwerken zonder Grenzen. Dan kunnen de “textielspeurders” van later het in ieder geval nog nalezen. Er zijn al zoveel persoonlijke verhalen over het meisjeshandwerk verloren gegaan.
Heel veel succes !!
Geachte,
Wat een toeval, ik heb twee borduurlappen met oefenvakjes door mijn oma en haar zuster geborduurd op een bosche school in 1894 en 1895 !!
Kan ik ergens het eerste rode vakjes borduurwerk kopen ,ik wil het graag mijnerzijds aan de verzameling toevoegen en borduren ?
Het zou geweldig leuk zijn..
Hartelijke groet, Adrienne Lenglet van Erp
@Adrienne Lenglet van Erp, helaas is het borduurwerk niet te koop.
Wat een bijzonder verhaal over deze ‘verknipte’ pronkrol. Wij hebben zojuist gisteren een prachtige pronkrol naar het Onderwijsmuseum gebracht voor hun collectie. Die hadden we een aantal jaren gekocht op een veiling. We dachten op de kijkdagen dat de zo mooi geborduurde rol wel veel geld zou opbrengen, maar op de dag van de veiling zakte de prijs tot 1 euro. We wilden niet dat de rol in handen van handelaars zou komen, dus boden we om hem te ‘redden’. Dat lukte…, maar hoe nu verder?
Waar we hem dan naar toe konden brengen om ‘voor altijd goed bewaard te blijven’, wisten we niet. Tot we een maand of vier geleden naar de laatste expositie gingen van het Onderwijsmuseum: “Van het naadje en de kous”. Daar zagen we een paar van deze mooie pronkrollen tentoongesteld, dus toen was de keuze snel gemaakt. Deze rol was ook gemaakt door ene Anna, maar geen Gloudemans. Deze borduurster was Anna van der Maas. Waar de rol is gemaakt staat niet op de pronkrol, wel haar naam en verder ‘Souvenir de ma Jeunesse’ en de datums 1899 en 1903. Er is dus kennelijk 4 jaar aan gewerkt.
Wij zijn blij met de goede bestemming, en óók het Onderwijsmuseum is blij met de aanwinst. Eind goed, al goed dus!
Wat de verknipte pronkrol van Anna Gloudemans betreft: wat vreselijk jammer dat hij zo uit elkaar geraakt is. Onvoorstelbaar dat iemand zoiets bedenkt!
Maar misschien keek men er toen anders naar. Nu is er door ons alleen héél grote bewondering voor het zo prachtige werk en de vele technieken die door Anna van der Maas zijn uitgevoerd.
Zomaar even een kleine bijdrage voor dit blog dat we kregen aangereikt door een lid van de Seniorweb Genealogiegroep, na onze vragen over wie Anna van der Maas kon zijn geweest….
Hartelijke groet, Robert en Mary Sanstra.
nog een kleine toevoeging: wij weten nog steeds niet welke Anna van der Maas deze prachtige pronkrol heeft gemaakt…
@Robert Sanstra en Mary Sanstra-Veenis, dank voor deze toevoeging aan dit blog. Interessant om te lezen, maar onvoorstelbaar dat de pronkrol op de veiling naar de bodemprijs van € 1 was gedaald. Dit heb ik niet eerder gehoord omdat er belangstelling is voor de pronkrol. Heel fijn dat jullie de ‘Souvenir de ma Jeunesse’ een goede plek hebben gegeven voor de toekomst. Maar wie was Anna van der Maas? Ik zou in eerste instantie beginnen navraag te doen bij de veiling. Wie heeft de pronkrol ingebracht? Zij mogen deze informatie niet geven, maar wellicht zijn zij bereid contact op te nemen met de inbrenger(ster) en wil deze persoon vragen beantwoorden van de kopers. Lukt dit niet, dan zou ik in de archieven van de veilingplaats als eerste gaan zoeken op de naam Anna van der Maas, plus in de plaatsen van de omgeving. Misschien was er in die streek een internaat (waar vaak de pronkrollen werden gemaakt) of een opleiding voor meisjes? De pronkrol dateert 1899-1903, hier vanuit gaande kun je ongeveer het geboortejaar van Anna afleiden. Als zij op haar twaalfde was begonnen aan de pronkrol, dan is het geboortejaar 1887. Het kan natuurlijk ook eerder of later zijn. De pronkrollen komen het meest voor in het zuiden van ons land en België. Maar dat wil niet zeggen dat ze bijvoorbeeld in Amsterdam helemaal niet gemaakt zijn. Ik heb net snel gezocht naar de familienaam Van der Maas. Deze naam komt veelvuldig voor in Nederland. Bij het Meertens Instituut staat de naam in de top 100, en wel op de 43ste plek. Dat maakt het zoeken naar Anna er niet eenvoudiger op. In ieder geval heel veel succes met de speurtocht en hopelijk gaat het lukken om Anna van der Maas te vinden.
Destijds ben ik nog verder gaan zoeken en vond een geboorteakte uit 1885 te Oosterland in Zeeland. Haar moeder moet toen 18 jaar zijn geweest. Haar moeder trouwde 2 jaar later met ene meneer De Vin. De geboorteakte en de huwelijksakte van haar ouders kan ik er jammer genoeg niet bijvoegen hier.
Hieronder daarom even de juiste gegevens:
Adriaan Thomas de Vin en Jakomina van der Maas erkennen het kind Anna van der Maas bij hun huwelijk op 13 mei 1887 te Oosterland.
Anna van der Maas werd geboren op 22 september 1885 te Oosterland. De aangifte werd gedaan door de geneesheer Everard Egidius Vleugels Schutter te Oosterland. De aangever gaf het kind de naam Anna.
Toegangsnummer geboorteakte:
25 Burgerlijke Stand Zeeland (1796) 1811-1980, (1796) 1811-1980
Inventarisnummer: OTL-G-1885
Maar dit wil natuurlijk niet zeggen dat dit Anna is die de prachtige rol heeft geborduurd….
Verder heb ik niets over ene Anna kunnen vinden tot nu toe. Ook geen overlijden ergens in Nederland.
Vriendelijke groeten,
Mary Sanstra
@Mary Sanstra, de Anna die jij hebt gevonden was geboren in 1885, de pronkrol dateert 1899-1903, Anna was dus 14 jaar toen ze aan de pronkrol begon. Dit zou dus mogelijk de goede Anna kunnen zijn die het borduurwerk maakte. Interessant! Hopelijk lukt het nog eens om de overlijdensdatum en -plaats te vinden.