Roelof van Gelder vond ongeveer 40.000 Nederlandse brieven uit de 17e en 18e eeuw. Het zijn brieven van gewone Nederlanders aan hun verwanten ver over zee, maar ook van hen die huis en haard verlieten naar de achterblijvers in het vaderland. Deze brieven zijn nooit op hun bestemming aangekomen en nooit eerder gelezen. Uit duizenden brieven selecteerde Roelof van Gelder de persoonlijkste brieven en hertaalde ze in leesbaar Nederlands.
De brief van Brechtje Claes is een noodkreet naar haar man toe.
Aan Aris Dirksen Nuevel van Medemblik
uitgevaren voor konstapelsmaat met het schip
Gouda van Amsterdam in het jaar 1671 naar Indië.
En als hij niet te Batavia is, stuur hem dan naar Ceylon
Mijn vriend de God bewaart
Looft God bovenal
Medemblik, 10 november 1672
Eerwaardige lieve man,
Na een hartelijke groet dient deze brief om u te laten weten dat ik met mijn zoon nog goed gezond ben, mitsgaders onze zusters, en broers, zwagers en snare [schoonzuster]. Ik hoop dat uw gezondheid en welstand ook zo is. Ware het anders het ware mij van harte leed. Voorts laat ik u weten als dat ik 3 brieven van u van de Kaap heb gekregen. En ik heb uw gezondheid daaruit begrepen, hetwelk mij lief en aangenaam was om te horen.
Gij schrijft mij dat de reis u goed aanstaat en dat gij [in uw loopbaan] goed voortgeholpen zult worden. Ik ben daar blij om dat u de reis goed aanstaat, maar zij staat mij geweldig tegen doordat zij zo lang duren zal. Maar als gij voortgeholpen wordt, denk dan aan mij, want gij weet best hoe gij mij hebt laten zitten. Het schijnt dat ik daar niet door mag. Ieder roept op zijn hardst, ieder wil geld hebben. Ik kan het alleen niet betalen, want ik kan de mond niet open houden [ik kan niets zeggen], zo word ik van de schuldenaars geplaagd.
Ik moest onze zoon op de vaart sturen, want ik kon hem niet langer de kost geven. En hij is nog zo jong. Hij is maar 9 jaar oud. Bedenk eens wat een verdriet dat mij doet om zo’n jong kind te laten varen. Ik mag daar niet van harden. Daarom: help mij toch uit dit verdriet indien gij kunt. Stuur mij maar voor 100 gulden aan dasjes. Ik zal daar zoveel winst mee behalen dat ik weer betalen kan.
Doe toch barmhartig tegenover mij en uw kind. Want hij is jong. Stuur mij ook een stuk katoen, of 2 om lakens of hemden van te maken. Gij weet zelf wel dat ik ze nodig heb. Ik zal u wederom alle genegenheid bewijzen, zo het mogelijk is. Als ik maar zie dat gij barmhartig wordt. Want daaruit zal ik het zien welke liefde gij mij bewijst. Want gij weet best dat ik dit jaar geen winst van u gehad heb – ik ben uw vrouw -, maar grote schade.
Ik kan het zo niet redden. Daarom doe liefde en barmhartigheid. Al schrijft ge dat ge berouw hebt, ge moet metterdaad bewijzen, doordat ge mij wat stuurt […] ik dat gij liefde hebt. Uit liefde komt genegenheid. Als ik uit de schulden ben, zo zal ik u om geen hulp meer schrijven.
Voorts wens ik u de zegen des Heren, die hoop ik, u zal bewaren in lichaam en ziel, en die u geve geluk en heil. Dat gij gezond weer thuis mag komen. En ik, uw vrouw en zoon, zusters, broers, zwagers en snare, voorts alle goede vrienden, wensen u honderdduizend goedenacht.
uw vrouw,
Brechtje Claes
Dasjes zijn strikken van witte geweven stof die om de hals of aan het boord gedragen werden. Brechtje was optimistisch, haar man verdiende 14 gulden per maand, dus 168 gulden per jaar en hij zou dus meer dan de helft van zijn jaarsalaris aan dasjes moeten uitgeven.
Aris Dirksen was op 11 september 1671 van Texel uitgevaren op het VOC-schip Het Wapen van Gouda. Op 12 januari 1672 kwam het schip aan op Kaap de Goede Hoop. Van hieruit schreef Aris drie brieven aan zijn vrouw met het bericht over zijn vooruitzichten op promotie. Op 25 mei 1672 was Het Wapen van Gouda op Tuticorin op de zuidoostkust van India. Van hieruit zal het schip doorgevaren zijn naar Ceylon. Aris heeft de brief van zijn vrouw nooit ontvangen.
Ooooh de lijst van wat ik nog eens wil lezen wordt steeds groter . . . .!!!!!
Even om het hoekje gluren bij Bol.com en er is weer zoveel . Weet je wat , ik noteer het allemaal . En er is ook nog nog een boek naar mij onderweg . Gisteren nog thuisgekomen met een aardig boekje van Hella Haasse , het Tuinhuis .
Ik zag bij Bol.com ook een reis beschreven door vrouwen die met de VOC gingen . Dat waren meestal mannen en maar weinig vrouwen die met die reizen meegingen .
Er is jaren geleden een prachtige serie uitgezonden op TV over de VOC .
We waren trouwe kijkers .
hoi Berthi, wat een onvoorstelbare ellende voor die arme vrouw, met niks achterblijven en je kind moeten wegsturen. Manlief wilde (of kon??) niet voor haar zorgen, hoe redde deze vrouwen zich toen, vraag je je af!
Wat hebben wij het goed!
tsja iik ben te vroeg ,kweetut..maar alvast van harte Berthi en een hele fijne verjaardag morgen…welterusten ,ikblijf niet op tot 12 uur ,dus proosten moeten jullie samen maar doen!!
ach, wat een treurig verhaal…mooie voorkant heeft het boek.
Ik stel me voor dat ik m’n zoon toen hij negen was op de vaart moest sturen.
Ik begrijp van Hilly dat je bijna jarig bent, alvast gefeliciteerd.
HARTELIJK GEFELICITEERD !!!!!
Alweer jarig !!
Veel gezondheid en geluk in je nieuwe levensjaar.
En veel inspiratie in je nieuwe blog jaar .
Wat een verhaal, zo triest en zwaar.
Mooi die oude brieven.
Laatst zijn ook de brieven van van Gogh gepubliceerd, ook interessant.
Mijn pen vriendin en ik hopen ook dat onze brieven later zo gezien zullen worden.
We hebben al stapels !!:-))
♥Proficiat♥Berthi♥.
Ik wens je een hele fijne dag toe met man en kinderen en verdere familie. Laat je maar lekker verwennen.
Lieve Berthi, van harte gefeliciteerd met je verjaardag, laat je lekker verwennen een fijne gezellige dag
DANKJEWEL voor deze vroege felicitaties!!!
Inderdaad, marian’ne m, alweer jarig! Voor mij lijkt mijn laatste vejaardag nog maar net geleden. Maar goed, dat krijg je als je aldoor druk bezig bent, en een dagje ouder wordt!:-)))))
@Gerrie, Hella Haasse, een fantastische vrouw!
Vrouwen met de VOC, dat moet zeer uniek geweest zijn. Weet je de titel van dat boek?
@Betty, voor ons niet voor te stellen. We gaan ver terug in de tijd. De meeste mensen konden ook niet goed schrijven. Het Nederlands zoals we het nu kennen bestond niet.
@Saskia, het is heel goed dat we af en toe stil staan bij ons goede leventje.
@yvonnep, prachtig hé, die voorkant!
@marian’ne m, goed bewaren de brieven. Het vertelt vast veel over de tijd waarin we nu leven.
O marian’ne m, ik zie nu pas dat je de felicitatie precies om 0.00 uur hebt geplaatst! Knap zeg! Dat is een felicitatie waard!:-)
Berthi klik aan je eigen aanwijzing Roelof van Gelder , dan vind je in de rechter kolom , Op reis met de VOC , Johanna en Helena Swellengrebel 1751.
En er wordt nog een boek beschreven van Maria en Johanna Lammens uit 1736 .
Rennen naar BOL.com !
Nog een beetje slaperig zal ik al even voor je zingen , Lang zal ze leven !
HARTELIJKE GEFELICITEERD ! ! !
Een heel fijne dag toegwenst samen !
Hoe zou het in de toekomst gaan, zullen al onze mailtjes en reacties nog gelezen worden in 23e en 24e eeuw?
Wel een triest verhaal op deze dag dat onze web-logster Berthi haar verjaardag viert.
Van harte gefeliciteerd.
Elma
fijne dag, van Harte ,
wat een mooi verhaal en zo triest, wat leven we nu in een andere tijd, met bankcrisis incluis,
de lijst met te lzen boeken wordt stees langer en de Leestijd steeds korter, , maaar——- we gaan lekker gewoon door
Hartelijk gefeliciteerd met je verjaardag.
En een fijne dag.
Annemie en familie.
Van harte gefeliciteerd en een fijne dag.
Groetjes, Jeanny.
Hartbrekende brief. Gefeliciteerd en veel dank voor de gestage stroom van interessante en kleurrijke berichten.
Berthi van harte gefeliciteerd met je verjaardag. Dat er nog vele jaren mogen komen gevuld met vele lieve reacties op je web-log. Dat houdt de mens jong.
Het zelfde gebeurd nu nog met vele mensen die proberen in het westen om aan het werk te komen. Ver weg van hun gezinnen. Vaak weten de gezinnen niet eens waar de vaders (meenstal) zich bevinden.
Je zoon weg sturen met de grote vaart dat was gebruikelijk in die tijd. Drie jaar geleden ging onze oudste zoon voor het eerst mee met de grote vaart. Hij moest toen een half jaar weg van huis. Het was net of er een stuk uit je hart werd weggescheurd. Je kunt hem wel emailen maar ze zijn niet altijd bereikbaar. Even om het hoekje kijken is er ook niet bij. Maar het wordt elke keer als hij vertrekt gemakkelijker. En zoonlief zelf heeft het veel te veel naar zijn zin om ons te missen. Maar ja hij was toen 17 en geen 9 jaar
Hartelijk gefeliciteerd Berthi , voor het komende jaar wens ik je :gezondheid geluk creativiteit en alle goeds voor jou en allen die je lief zijn!
Marlies
Berthi, van harte gefeliciteerd met je verjaardag! Ik hoop nog vele jaren van je interessante logjes te mogen genieten!
Allereerst een hartelijke omhelzing met de wens voor veel geluk, gezondheid en lachen en voor een verjaardag omringd door je dierbaren!
Ja, wat een mooi log weer. De VOC-geschiedenis is prachtig ondanks schipbreuken, kolonisatie enz, en dit soort brieven geeft ook een blik achter de schermen voor de thuisblijvers. Geschiedenis krijgt zo vlees op de botten.
Ik was ooit in Hastings, in Engeland. Daar was voor de kust een paar eeuwen terug een trots Hollands schip vergaan in zware storm, na ziekte en muiterij aan boord. In het museum ontdekte ik de resten van scheepsjongen Adrian Welgevaeren, waarschijnlijk tijdens de muiterij vermoord op zijn verjaardag, 15 jaar oud: de botten van zijn benen. Dat raakte me enorm. De naam Welgevaeren dragen, zo’n scheepsreis moeten meemaken en zo jong eindigen. En dan niet begraven worden, maar tentoongesteld.
Nederland is een natie van zeevarenden geweest en door die drang naar ontdekking en handel heeft het het land inderdaad een Gouden Eeuw bezorgd, een positie hoog in de wereldpolitiek van die tijd. Maar ach…, het leed daarbij. Je log van vandaag maakt ook dit schrijnend duidelijk. Alles heeft zijn prijs, inderdaad.
Geschiedenis: machtig mooi onderwerp, ook voor bezinning.
Van harte gefeliciteerd en dat je nog maar lang zulke leuke verhalen mag schrijven.
Weer een boek voor mijn lijstje.
Als ik naar het Archief van de V.O.C. ga kom ik heel wat familie uit die tijd tegen.
Ben benieuwd of die ook brieven schreven en of ze wel konden schrijven want erg hoog in rang waren ze niet.
Eigenlijk moeten wij heel dankbaar zijn dat ons wiegje hier stond en in deze tijd.
Berthi, van harte gefeliciteerd met je verjaardag. Een fijne dag sammen met je gezin.
Ella.
Van harte gefeliciteerd met je verjaardag Berthi !
@Gerrie, nu zie ik hte wel. Ik was veel te veel gefixeerd op het boek Zeepost!
Jij heb een mooi stem! Ik heb genoten van je verjaardagslied!
@basje, gewoon bezig blijven met de leuke dingen in het leven!
@anne, dank je!
@hilda,… en het was zijn eigen keuze. Heel verschil met Claesje, zij moest haar zoon op de grote vaart sturen. Ze had niet voldoende geld. Heel triest. Niemand wil haar kind op zo’n jonge leeftijd wegsturen om geld te verdienen.
@dijn, triest verhaal. En iedereen kan nu naar de botten van deze jongen gaan kijken, niets voor mij. Ik moet dan direct aan mijn eigen kinderen denken. Heerlijk dat zij in een fijnere omgeving mogen opgroeien.
Geschiedenis is zeer boeiend, maar er zijn onderwerpen die je liever niet te vaak wilt horen/lezen.
@martine, de meeste mensen konden in die tijd niet schrijven.
Ja, die brieven wil ik absoluut lezen! de VOC heeft Nederland veel rijkedom gebracht, maar dat wil niet zeggen dat alle Nederlanders daarvan geprofiteerd hebben! niet diegenen die op de schepen voeren en niet diegenen die achtergelaten werden. En dan te denken aan al die hartenkreten, smeekbeden, lieve woordjes, bekentenissen enz. die nooit bij de geadresseerde terecht zijn gekomen. En daardoor – door een speling van het lot – niet in vuilnisbak of de haard beland zijn maar nu voor ons te lezen!
Het was m’n lievelingsrubriek in de Nrc-bijlage. Alleen de foto’s van de brieven vond ik al een verrukking