De eerste log en tweede log over Jeltje Klazes Groen maakte veel los, en dan heb ik het over de vissersramp van 1883 van Paesens-Moddergat. Maaike moest direct aan deze logs denken, toen zij het artikel Oer de seedyk uit het Friesch Dagblad onder ogen kreeg. Zij stuurde het krantenknipsel met vertaling (jammer, de Friese taal is iets te lastig voor me) naar mij.
Binnenkort wordt er een bijzonder toneelstuk opgevoerd bij de dijk van Paesens-Moddergat. Het gaat over de vissersramp van 1883, waarbij 83 vissers hun zeemansgraf vonden in de zee. De inwoners van Paesens-Moddergat en de dorpjes er om heen denken en werken hard mee om er een prachtig schouwspel van te maken. Tien schepen liggen dobberend op de golven in de dichtsbijzijnde geul. Oude en nieuwe.
Belangrijk element in de muziektheaterproductie is een processie van mensen en voorwerpen uit vervlogen tijden, waardoor het publiek gedwongen wordt stil te staan, te herdenken én te bedenken hoe hij vanuit het verleden vorm kan geven aan de toekomst.
Aan de kleding wordt de nodige aandacht besteed. Veel 19e eeuwse kleding komt van de zolders van twee dames uit Nes. Een prachtige zijden jurk, afgezet met zwarte biezen, gehaakte mutsen die in huis overdag gedragen werden en op zondag ingewisselend werden voor een floddermuts met oorijzer. Niet iedereen kon zich zo’n mooie floddermuts veroorloven. De vissersvrouwen droegen een zwart gebreid mutsje. ‘Het was grote armoede in de 19e eeuw’, vertelt mevrouw Eelkema. ‘Na de vissersramp helemaal. Mannen en oudere zonen leefden niet meer. Vrouwen moesten uit werken om door de tijd te komen, oma’s zorgden voor de kleintjes.’ Niet overal was het armoede troef. ‘Dat kun je aan de kleding wel zien zoals de boerinnen. Tjonge, wat konden die soms te pronk lopen. Of de domineesvrouw, die zag er ook altijd wat anders dan andere vrouwen uit. Ja, er was een heleboel standenverschil. Dat zag je zelfs ook in de kerk terug. De rijke boeren hadden hun eigen banken.’ Dat standsverschil wil Anke Bijlsma, zij is verantwoordelijk voor de kostuums van de figuranten, in de processie graag tot uiting laten komen. ‘En het liefst heb ik dat de armeluiskleding lekker smerig zijn en voor mijn part stinken. Zo was dat in die tijd immers ook.’
Het Frysk teatraal requiem Oer de seedyk wordt op 12, 13 en 14 juni gespeeld achter de zeedijk bij Paesens-Moddergat en begint om 21.00 uur.
Op de afbeelding zie je het beeld van Hans Jouta dat op 8 maart 2008 werd onthuld bij de herdenking van de ramp van 125 jaar geleden. Het is een ode aan de vissersvrouwen die achterbleven, naast al het verdriet dat ze hadden, moesten ze er ook voor zorgen dat ze de tijd doorkwamen. Tegelijkertijd is het een ode aan de sterke vissersvrouw in het algemeen met haar nood en zorg.
Ook in Zoutkamp is de ramp van 6 maart 1883 herdacht. Met een kranslegging bij een monument met de namen van de omgekomen 9 vissers. Het waren de ZK 10, ZK 16 en ZK 17.
Dit is de Groninger kant van het verhaal.
De nazaten van deze vissersfamilies waren aanwezig bij de kranslegging.
Elma
Die tijd lijkt eigenlijk nog zo dichtbij, mijn grootmoeder werd drie jaar na de ramp geboren, dus is het voor mijn gevoel nog geen verre geshiedenis.
Dat maakt het des te schrijnender en ik vind het een heel mooi initiatief om de mensen die door de ramp omkwamen en zeker ook hen die daarna in grote ellende terecht kwamen, te gedenken.
Ik hoop dat het echt goed over zal komen zodat mensen van nu die geen armoede gekend hebben, nog dankbaarder zullen zijn met de rijke tijd waarin we nu leven, hoewel dat ook nu niet voor iedereen geldt.
Het beeld vind ik zeer ontroerend, de moeder die toch tijd neemt om haar kind op te tillen terwijl ze al onder grote lasten gebogen zal gaan en het schriele figuurtje van het kind dat honger lijdt vind ik erg goed uitgedrukt.
Wat een mooi beeld! Wij gaan er vast nog eens kijken. Mijn man is in Wierum geboren en de geschiedenis van Peasens en Moddergat was ons bekend, wat een drama heeft zich daar afgespeeld. Mijn man zat als kind altijd het liefst op de zeedijk en er is een schilder die daar het Wad prachtig geschilderd heeft, de schilder Rispens uit Nes. De laatste keer dat we in Wierum waren hebben we een prachtige tentoonstelling van zijn werk gezien in het erg mooi opnieuw ingerichte gereformeerde kerkje in Wierum. Dat was een paar jaar geleden in de zomer op zaterdag open. Ik weet eigenlijk niet of dat nog zo is, maar zijn schildereijen hebben toen op mij veel indruk gemaakt.Ik heb een foto van een schilderij,geen geweldige foto maar het geeft een indruk.
[IMG]http://i27.tinypic.com/w7mnao.jpg[/IMG]
zal een mooie voorstelling worden, als dat in de vacantie tijd wordt gespeeld zou er ook een nederlandse tekst moeten zijn Ik heb niets tegen de friese taal, maar we wonen en werken ook in friesland wel als deel van nederland,
@Elma, goed dat je dit verteld. Dat mag natuurlijk ook niet vergeten worden.
@Corrie, het is een schitterend beeld, alleen heeft ze voor een vissersvrouw naar mijn idee een chique hoedje op.
@marianne P, prachtige kleuren heeft Rispens gebruikt!
@basje, het is zeker een idee om dit toneelstuk in de vakantieperiode te spelen en dan wel in het Nederlands. Nu wordt het in juni gespeeld, geen vakantietijd.
Wat leuk dat ik dit bericht lees.Op het moment ben ik een visserstruitje(uit Ouddorp) aan het breien uit het boek Nederlandse visserstruien van Henriette van der Klift-tellegen. Ik citeer: In Moddergat was het breien bepaald geen ambacht van uitsluitend vrouwen. De mannen waren er erg handig in en ontwikkelde zelfs een techniek om op ramen kleedjes te breien met opengewerkte bolletjes. Ook breiden zij mutsen waarop ze de bolletjes bevestigden die ze op de zelfde manier maakte als die van die kleedjes. De truien werden van donkerblauwe sajet gebreid en in de hals voorzien van een veter of een koortje met een bolletje. De truien hadden een gladde baan middenvoor met daarnaast variaties van recht en averecht.Er zijn twee truien beschreven.Maar wat ik mij moet voorstellen van die raampjes misschien kan iemand mij dat uitleggen
@marlies wijnker, wat een toeval zeg!
Leuk dat je de tekst uit het boek plaatst! Als ik ‘ramen’ lees, dan gaan mijn gedachten als eerste uit naar weefwerk. Maar op ramen kleedjes breien, zegt mij niets. Misschien dat iemand uit het noorden van het land dit kan uitleggen?
Elma heb jij hier eerder van gehoord?
Breiraam , misschien in de vorm van punniken !
En de Volendamse sjaaltjes werden ook op een soort smal raam gemaakt .
Precies weet ik die techniek niet meer .
Ik weet uit een oude Ariadne(1764) dat ze op urk sjaaltjes op een soort brei raam(pje breiden.
Een rechthoekig raampje van 4 plankjes met daar spijkertjes op.
Tegenwoordig heb je die ook in plastic dacht ik.
Zal dat jaargang Ariadnes opzoeken.
In dat jaar ben ik lid geworden van Ariadne en heb toen kennis gemaakt met de veelzijdigheid aan handwerken in de klederdracht. Ze hebben in dat jaar een stuk of 5/6 keer 1 klederdracht uit 1 plaats behandeld.
Hee Gerrie (1) zie dat jij dat nu ook noemt :-)))
Ha Marian’ne m , vroeger hadden ze op mijn werk zo,n plank . Ik heb er niks mee gedaan , wilde het wel proberen , maar er is niks van gekomen .
Het had geloof ik de lengte van de sjaaltjes . Eén van onze verpleegsters had er wel eens mee gewerkt .
@marian’ne m, ik begrijp niet hoe je dan gaat breien? Het lijkt me zeer ongemakkelijk.
Jij was al vroeg lid van de Ariadne… 1764???:-)))))))
Marian’ne m is al heel erg antiek en zit ergens in een museum . . . .
Nu heb ik geen tijd, maar kom er later op terug. In Zoutkamp spreken ze ook van netten breien terwijl dat netten knopen is.
Elma
Hihi, was érrug moe !!
Net weer wakker, dus 2 e poging… 1974
o ja, dat breien ging net zo als punniken.
@marian’ne m, je moet wel goed voor je zelf zorgen en voldoende rust krijgen.
Mooi dat je weer na deze tijd bent terug gekeerd!:-)
O, het werd breien genoemd, maar je punnikte! Je moet het maar weten!:-)
En, marian’ne m weet dat! Dank je!
Gevonden in nr 325 van januari 1974!
Berthi, ik stuur je zo een plaatje van de breiplank!
Heb even DE boeken opengeslagen !!
De sjaaltjes van Volendan zijn gehaakt.
Frappant dat Gerrie en ik toch aan een plankje dachten.
Ik zei Urk maar bedoelde dus ook Volendam !!
In de oude Ariadne staan dus wel de moderne dassen raampjes/plankjes, i.d.g. van hout.
Heb het, overigens geweldige, vissers trui boek(je) erbij gepakt.
Leuk Marlies W dat jij er 1 uit dit boek breidt.
In het boek staat op-gewerkte bolletjes dus niet open zoals jij schrijft.
Zelf denk ik dan aan de bolletjes op Iers breiwerk.
Maar de bolletjes op de muts en aan de hals zijn pomponnetjes zie ik, wel bolletjes genoemd in het boek.
Maar lijkt mij stug dat ze pomponnetjes konden inbreien. Of een soort lussenbreiwerk dat opengeknipt kon worden en je dan een pomponachtig laagje/vorm kreeg. Zoals een hoogpolig tapijt/kleedje.
(maar nu gaat mijn fantasie erg aan de haal misschien)
Nu andere boeken gepakt, maar waar staat dat plank-sjaaltje !!!;-))
Wel zie ik gelijk weer een hoop mooie ‘dingen’ !!
(pssst heb 2 keer gecontroleerd op spellingfouten dus hoop…)
O leuk Saskia heeft hem ook.
Ik kan niet scannen 🙁
Trouwens in die maand werd ik 20, jonge deern nog hé :-))
325 is de (reklame)blz waar het staat.
@MM Ik werd dat jaar ook 20, maar dan in november.
Hier ben ik weer, wat ze bedoelen met om op ramen kleedjes te ‘breien’ met opengewerkte bolletjes. Daar bedoelen ze mee: een vierkant raam met op alle kanten een oneven aantal spijkertjes waar een goot aantal draden op gespannen worden, afwisselend horizontaal en dan vertikaal. Bind nu, op iedere draadkruising, de draden met een gekruiste strak aangetrokken en tweemaal afgeknoopte draad samen. Draai het raam om, zodat de spijkers naar beneden zijn gericht en knip tussen ieder kruis de helft van de woldraden met een scherp schaartje door: de doorgeknipte draden vormen nu vanzelf een pompoentje op iedere kruising.
Nu het dasje van Volendam. Er bestaan twee versies: het goedkope dasje, dat gevlochten (geweven) wordt op een plank met spijkers, en het duurdere , dat gehaakt wordt met motieven naar eigen keus. De kleur is steeds blauw-wit. De dasjes bestaan altijd uit drie delen zodat als er 1 versleten is makkelijk 1 baan vervangen kan worden. In de rouw is de kleur zwart-wit.
De weefwerkjes worden in Volendam gemaakt op een plank met aan de twee lange zijden rijen spijkertjes, waar de kettingdraden omheen geslagen worden bij het opzetten. De inslagdraden die men door de kettingdraden heenvlecht, kan men aan de uiteinden van het dasje laten hangen, daar worden later de kwastjes van gemaakt. aan de lange zijden wordt het afgewerkjt met een gehaakt picotje.
Elma
Elma, dat is idd een andere techniek.
Goed van je dat je dat weet !!
Het is bij mij dus weer een ‘klepel’ verhaal geweest.
Idd net ontdekt dat Volendam ook geweefde sjaaltjes had. En dat ze uit 3 delen bestaan.
Weer wat geleerd !!;-)
Veel geleerd vandaag!
Elma, wat heb jij toch ontzettend veel technieken toegepast.
Ik heb de afbeelding van het dassenplankje net in mijn mailbox gevonden, Saskia. Ik kende het niet.
Ik herinner me een tafelkleedje thuis, dat mijn vader in zijn diensttijd heeft gemaakt (zo werd verteld). Aan de onderkant zag je draden, touwachtig, in ieder geval stevig. Deze waren ruitvormig t.o.v. elkaar gewerkt. Aan de bovenkant zag je idd. allemaal kleine pompoentjes. Dit kleedje was trouwens 6- of 8-hoekig. en dan met franje afgewerkt. De verschillende kleuren waren in kringen gewerkt, bij een 6-hoekig kleedje kan ik niet spreken van cirkels 😉
Ik zal zondag wel eens thuis kijken of dit bewaard is gebleven ( ik hoop ’t, neem ik het meteen mee!) en vragen of ons pap nog weet hoe ’t gedaan werd.
@ine, doen!! Wij zijn met z’n allen heel nieuwsgierig.
Met alle beschrijvingen komen we steeds verder .En aan Elma en Ine zou ik willen zeggen , nu bedenk ik dat jullie beschrijving ook gedaan werd in de jaren 40 door mensen die lang kuurden in Sanatoria .
Dus niet alleen Ine herinneringen aan mijn diensttijd , maar ook aan m,n kuurtijd .
Het laatste heeft mij gebracht naar m,n latere creatief leven .
Het is misschien een goed idee eens na te gaan welke technieken er allemaal gedaan werden in kuurtijden .
Knopen van Smirnakleden o.a.
Wat leuk om te lezen. Wat is er toch veel verzamelde kennis onder ons, die via onze weblogs gelukkig bewaard blijft!
Ik zou dat van die bolletjes op dat raam wel eens willen zien, zo kan ik me er weinig bij voorstellen.
Overigens weefde mijn moeder ook op een door mijn vader zelfgemaakt raam, met honderden en honderden spijkertjes langs de rand, keurig in het gelid op gelijke afstanden ingehamerd.