Afgelopen zaterdag speelde Thijmen een lange schaakpartij waarbij noteren verplicht is. Bij thuiskomst heeft Thijmen de gewoonte om zijn notatieboekje op de trap neer te leggen, zijn moeder ruimt het tenslotte toch altijd op! Zo verliep het deze keer ook. Ik pakte het notatieboekje om het vervolgens naar de vaste plek te verhuizen, opzij van het Senseo apparaat. Hoe verzin je zo’n plaats!? Maar voordat het bij het koffiezetapparaat belandde, bladerde ik in het notatieboekje, niet om zijn zetten te controleren (ik begrijp er geen hor van), maar om de leuke cartoons te bekijken. Zo kwam ik Herdersmat tegen, een schaapherder die aan het breien is. Leuk, maar… waar komt de naam Herdersmat vandaan?
Gisteren speelde Thijmen met zijn team van De Combinatie uit Asten in Mierlo voor het Open NK Rapid Schaak voor Jeugdteams. Dit was voor mij dé gelegenheid om de vraag voor te leggen aan alle ‘knappe’ koppen die in de zaal aanwezig waren. Ik kwam van een koude kermis thuis… niemand kon mij het antwoord geven. Wel kwam ik een stukje verder. In het Duits heet het Schäfermatt, in het Engels Scholar’s mate en in het Hongaars Suszter matt ofwel Schoenmakersmat. Nu moet ik eerst vertellen dat je in vier zetten mat gezet wordt bij Herdersmat. De ‘knappe’ koppen gaven de volgende mogelijke verklaring: ‘Om je mat te laten zetten in vier zetten is behoorlijk dom. Schaapherder en schoenmaker werd gezien als een eenvoudig beroep, vandaar de naam Herdersmat of Schoenmakersmat.’ Is dit waar? Wie kan mij dit vertellen?
Wat staat er zoal op internet te lezen?
Herdersmat heet in het Engels Scholar’s mate, in het Italiaans Matto del barbiere, in het Spaans Mate del pastor, in het Duits Schäfermatt, in Oostenrijk Schustermatt en in Turkije Çoban mat?.
Wikipedia geeft ons de volgende informatie:
‘Herkunft des Namens: Die Bezeichnung Schäfermatt rührt daher, dass Schwarz bei dieser Kurzpartie bildlich gesprochen wie ein Schaf zur Schlachtbank trottet. Eine weitere Deutungsmöglichkeit ist, dass sich die Dame beim gegnerischen König zum “Schäferstündchen” einfindet. Im Englischen wird es als Schülermatt, im Russischen als Kindermatt bezeichnet.’
Wikipedia zegt over Scholar’s mate: ‘In some areas, including France, Turkey, Germany and the Netherlands as well as Spain and Brazil, scholar’s mate is known as shepherd’s mate. In Italy it is known as barber’s mate, in Iran as Napoleon, in Russia as children’s mate and in Poland, Denmark, Hungary, Slovenia and Israel as shoemaker’s mate. It has also occasionally been given other names in English-speaking countries, such as Blitzkrieg, the German for “lightning war” (Kidder 1960).’
maar wat ik me dan afvraag :tekent Thijmen die tussen het schaken door??
Hm. Beetje laat om nu nog te gaan zoeken, maar volgens mij heb er ik vorige week nog over gelezen, ik dacht in de NRC, of de VN ofzo.
Het verhaal gaat dat een russische (?) grootmeester tijdens een tweekamp ’s avonds in zijn hotel benaderd werd door -blijkbaar- een herder, die beweerde een methode te hebben om elke partij in 4 zetten te winnen. Na dit bewezen te hebben, was de grootmeester overtuigd, en sprak tot de herder: Je begrijpt, mijn beste, dat ik je nu moet vermoorden.
Hij won de volgende dag zijn wedstrijd.
Hm. Beetje laat om nu nog te gaan zoeken, maar volgens mij heb er ik vorige week nog over gelezen, ik dacht in de NRC, of de VN ofzo.
Het verhaal gaat dat een russische (?) grootmeester tijdens een tweekamp ’s avonds in zijn hotel benaderd werd door -blijkbaar- een herder, die beweerde een methode te hebben om elke partij in een paar zetten te winnen. Na dit bewezen te hebben, was de grootmeester overtuigd, en sprak tot de herder: Je begrijpt, mijn beste, dat ik je nu moet vermoorden.
Hij won de volgende dag zijn wedstrijd.
Fijn, verbeter ik mezelf (4 leek opeens erg weinig), staat het verhaal twee keer in…
Ha,ha,ha, die André. Leuk dat je ook al gaat meedoen met reageren!
Berthi, ik zie dat er waarschijnlijk al een antwoord is gevonden en wat voor één! Een vreselijk verhaal, maar erg komisch toch ook.
Wat een heel erg leuk en goed cartoon heeft Thijmen gemaakt, ik hoop dat we vaker iets van hem te zien krijgen.
Een leuk plaatje !
Nooit van gehoord, leuk om te lezen.
En Thijmen is niet verslagen door een ‘herder’ neem ik aan.
(zo’n herder had ik niet voor ogen toen ik er één wilde worden, het breiwerk en het schaap wel ;-)).
Herdersmat lijkt me nu echt zo’n term waar in de loop van de tijd meerdere verklaringen voor zijn ontstaan. Ik vind het wel leuk om het allemaal te lezen. Je gebruikt zo’n term, weet wat er mee wordt bedoeld, maar kijkt vaak niet naar de oorspronkelijke betekenis.
Berthi, je hebt het weer voor elkaar. Je logjes roepen altijd vragen en speurwerk op.
Op woensdag 24 januari verscheen er in het weekblad DE RUCPHENSE BODE een stukje door Kees van Hogeloon over de “herdersmat” .
Een dergelijke mat is lang geleden door iemand “herdersmat” genoemd, omdat alleen herders zo dom zouden kunnen zijn om daar in te trappen. Het is trouwens niet de snelste mat. Nog sneller is “narrenmat”. Het lijkt wel of ik verstand van schaken heb, dus niet. Mijn kinderen hebben vroeger op de lagere school ooit les gehad van hun meester uit het boekje Ome Jan leert schaken.
Nu nog even op de herder terug te komen. Dan denk ik altijd aan breien en haken. Ooit heb ik een paar wanten gehaakt in de schaapherderssteek, die bestaat uit halve vasten met ruwe schapenwol. Wil je het nakijken HET KOMPLETE HANDWERKEN DEEL 3. Bij speciale haaktechnieken blad 1 en 2 kun je het vinden.
@Hilly, tekenen is geen hobby van Thijmen. De cartoons staan al afgebeeld in het notatieboekje.
Hier zie je een afbeelding van een notatieboekje:
http://svkrimpen.msdsoftware.nl/eCache/SVK/332.html
@Andre, wat een toeval dat jij daar vorige week over gelezen hebt en dat ik het afgelopen weekend deze cartoon tegenkwam in het notatieboekje.
Ik had dan toch wel verwacht dat er iemand van de ‘knappe’ koppen in de zaal dit gelezen zou hebben. Of… lezen zij alleen schaakboeken?:-)
@mm, niet verslagen door een herder, maar door wel een andere sterke speler. Maar het was weer een leuk toernooi, dat gisteren voor de 30e keer werd georganiseerd. Met als extra een slagroomtaart van 2x2m in de vorm (uiteraard) van een schaakbord.
@annelies, vaak zijn er meerdere verhalen in de omloop en dan is de waarheid moeilijk te achterhalen. Maar wel erg leuk om die verhalen te weten!
@Elma, gisteren hadden ze het ook over de narrenmat en het boekje Ome Jan leert zijn neefje schaken wordt nog steeds verkocht.
Nog nooit gehoord van de Schaapherderssteek.
Ik ga zoeken!
Toen ik mijn man pas kende, gingen we eens een potje schaken. Ik wist tenslotte precies wat je met welk stuk mocht doen! En om niet oerstom te lijken, pakte ik zwart en zette gewoon de zetten na die mijn “lover” met wit zette. Of het na drie of vier zetten was weet ik niet meer maar ik zat nog uitgebreid te doen alsof ik diep nadacht toen hij zei: schaakmat. En dat was dus een herdersmat (zei hij).Er zijn nog veel potjes gevolgd en ik heb er 1 gewonnen! Tegenwoordig handwerk ik.
@mieke, 🙂
Net HzG binnen gekregen, ziet er weer prima uit !!!!
@mm, hier geen post vandaag! Ik zag het nieuwe nummer wel op de website staan.
hihi onze postkoets heeft weer vertraging dan ,maar dan is het er lekker morgen bij thuiskomst (hopelijk)
HzG wordt niet door TNT Post verspreid maar door een andere groep.
@eva, klopt Eva. Het wordt bezorgd door selektvracht, althans de vorige keer. De abonnees krijgen het nummer niet allemaal op dezelfde dag.
Leuk… de nieuwe HZG!! Ik ga hem van de week halen in de boekwinkel. Als het me weer bevalt, ddan ga ik me er op abonneren.
Tsja, herdersmat!!! Ik zou het ook niet weten Berthi!
Berthi, als alles goed verloopt, dan zien we elkaar op 3 november. Kaartje is al bestelt. Ik ga de moebius workshop doen!
@Marijna, ontzettend leuk om je op 3 november te zien!
Idd een heel leuk plaatje! Leuke log, en zoals het hier ook gaat ’ten lange leste’ ruimt moeders toch de zooi weer op!
@froukje, het is toch overal hetzelfde!:-)
Hoi Berthi,
Het stukje is nog in engels want ik moet het nog vertalen, maar het herdersmat was al in 1640 bekend:
http://www.raindroptime.com/knowledge-base/school-chess/chess-presentation/scholar-s-mate.html
Ik denk zelfs nog veel eerder. Na 1475 werd net nieuwe schaken over Europa verbreid door onder andere duitsers die in Spanje leefden en de diaspora van Joden uit Spanje. Het lijkt erop dat kort nadien de naam ontstaan is. Scholar’s mate lijkt een naamsverwisseling van gekkenmat al uit 1640. Gekken mat werd ook Mat du Sot genoemd. Zottenmat of fools mate. Misschien naar de bisschoppen die ook fools werden genoemd in Frankrijk.
Groetjes Leo Hovestadt
@Leo Hovestadt, dank je voor de reactie. Interessant en ik vind met name de foto die op je site hebt staan uit 1858 boeiend. Niet vanwege het boek waar op gespeeld wordt, maar als ik het goed zie spelen een jongen en meisje tegen elkaar. Het meisje zit er ontspannen bij, net als haar moeder?. De andere persoon heeft het duidelijk moeilijk. Welke zet zou de beste zijn?
Omstreeks 1850 zou de eerste schaakfoto gemaakt zijn:
http://berthi.textile-collection.nl/2008/08/04/schaken-in-ensc/