Vandaag blijven we nog eventjes bij de expositie Haagse Hofmode en wil ik je nog enkele fragmenten laten zien:
De paleizen moesten er natuurlijk picobello uitzien en daar was het nodige personeel voor aanwezig. Op de foto zie je een werkjapon met schort. De japon is afkomstig van Magazijn Prins Hendrik. Den Haag, circa 1900. Katoen en kloskant. Volgens overlevering is de schort afkomstig van personeel van koningin Emma.
Naar buiten
Veel Haagse families brachten de winter door in de stad, terwijl zij ’s zomers verbleven op een familielandgoed. De Koninklijke familie bracht vele maanden per jaar door op het Jacht- en Lustslot Het Loo, of op Paleis Soestdijk. In Den Haag viel dit niet altijd in goede aarde, men vond het belangrijk dat een representant van het hof in het Haagse aanwezig was. Wanneer koning Willem III en koningin Emma op Het Loo verbleven, reisde hun hofhouding mee. De inwonende hofdames waren present, terwijl van de dames du-palais en kamerheren steeds per toerbeurt vertegenwoordigers voor een maand overkwamen. Het gezelschap bestond geregeld overwegend uit heren, wat voor de hofdames Henriette van de Poll en Elise van Ittersum aanleiding gaf altijd samen deel te nemen aan dagelijkse lange wandelingen; één dame alleen in een herengezelschap zou immers aanleiding tot praatjes geven. Ook in Den Haag golden hiervoor strikte regels, waarbij een vrouw zelfs rekening diende te houden met wáár een wandeling haar naartoe voerde. Het Wetboek van Mevrouw Etiquette (circa 1910) gaf aan dat ‘Men moet vóór alles de gewoonte van de stad zijner inwoning volgen, wil men niet excentriek genoemd worden. In Amsterdam, geloof ik, loopt men niet na vieren in de Kalverstraat; in Den Haag is het niet netjes om als meisjes de winkelstraten op en neer te loopen’.
Dame links draagt een namiddagjapon: lijfje en rok, circa 1898. Wol, zijden fluweel, gaze-de-soie, kant. Gedragen door jkvr. Henriette van de Poll (1853-1946).
Dame rechts draagt van Liberty & Co een wandelkostuum: blouse en rok. Londen/Nederland circa 1906/1907. Wol, zijden shantung, smockwerk en borduursel in zijde. Gedragen door mevrouw H.W. Zeverijn-Wichers (1861-1912).
Mevrouw draagt een middagjapon: lijfje en rok. Den Haag, circa 1865-1870. Moiré-ripszijde, zijden fluweel en kant.
Hofrouw
De bepalingen voor hofrouw zijn in de loop der tijd geregeld aangepast of veranderd. Een belangrijke basis vormden de bepalingen omtrent hofrouw uit 1815, waarnaar koningin Juliana in 1951 nog verwees. Hierin staat dat de rouw werd aangenomen in het geval van overlijden van leden van het Koninklijk Huis in de ruimste zin, maar ook voor ‘alle andere aan het Koninklijk Huis vermaagschapte of vreemde hooge personagien’. In de praktijk betekende dit dat ook de hofhouding – tot aan de kamervrouwen en militairen toe – geacht werd de hofrouw aan te nemen. Rouwkleding kende drie stadia: zware rouw, halve rouw en lichte rouw. De zware rouw bestond in 1815 voor vrouwen uit kleding van zwart bombazijn (weefsel van linnen en katoen) of andere doffe wollen stoffen zonder garnituur, waarbij zwarte kousen, schoenen, gespen, handschoenen, sieraden en waaiers hoorden. Voor halve rouw droegen de vrouwen wél zijden stoffen met opnieuw zwarte accessoires. In het geval van lichte rouw mocht de kleding van zwarte zijde of fluweel zijn, met witte of gekleurde linten.
Uit verschillende bronnen blijkt dat rouw zelden gelegen kwam. Henriette van de Poll verzuchtte na het overlijden van prins Frederik in 1881: ‘Die rouw komt mij nogal ongelegen, ik had zoo gehoopt een zuinig najaar te hebben en nu zal ik weer van alles moeten koopen, hier op het Loo kunnen wij het wel een beetje schikken maar in den Haag moeten wij er toch netjes uitzien.’
De dame draagt een rouwjapon (halve rouw): lijfje en rok, circa 1885. Zijde met ingeweven motieven in zwart en grijs, zijden lint en crêpe, machinale kant, deels met borduursel in glaskralen en lovers.
De heer draagt van Gebroeders Domhoff Den Haag een wollen jacquet: jas, vest en broek. Den Haag, 1917. Gedragen door de heer J.L.Th. Reimeringer.
De hofdames Henriette van de Poll en Elise van Ittersum bleven 54 jaar in dienst van koningin Emma. Zij woonden steeds in dezelfde paleizen en vergezelden haar tijdens reizen en naar de zomerverblijven. Toen koningin-moeder Emma stierf in 1934, gingen de hofdames Henriette (81 jaar oud) en Elise (83 jaar oud) met pensioen.
Bron teksten: Gemeentemuseum Den Haag
De foto’s heb ik afgelopen zondag zelf gemaakt.
Wat je gisteren zag en wat je vandaag ziet, is slechts een kleine impressie van de tentoonstelling. Tot en met 2 december 2007 heb je de gelegenheid om al deze prachtige kostuums te gaan bewonderen. Bij de ingang ligt een ‘verzegeld’ rolletje papier voor je klaar waar alle gegevens van de kostuums duidelijk op verteld worden. Je hoeft dus niet te zoeken naar kleine tekstbordjes. Grappige tekstbordjes zijn die waarop de Haagse feitjes te lezen zijn. Een voorbeeld: Koningin Emma nam Henriettes garderobe wel eens tot voorbeeld: ‘ik heb u nog niet verteld dat de koningin (Emma) mijn zwarte hoed in het grijs heeft laten namaken, zij heeft hem een dag te leen gehad en heeft hem precies gevolgd’ (1 juni 1881). Een rijk geillustreerde catalogus is te koop, getiteld: Haagse Hofmode. Hierbij krijg je het septembernummer van Elegance, waarin uitgebreid aandacht wordt besteed aan deze expositie.
B-ness, je kunt aan alles merken dat je GENOTEN hebt van deze expo. Dank je wel dat wij zo met je mogen meegenieten!
BTW: ik zou bést in zo’n schort mijn huishouden willen doen hoor…
Ik hoop er binnenkort naartoe te gaan. Op tv al een mooie reportage gezien. Als ik nu ook weer jouw foto’s zie krijg ik er erg veel zin in. Wat een prachtige kleding en wat een historie.
wat een leuke verslagen Je moet genoooooooooten hebben
Berthi wat is dit smullen en je foto’s zijn zó schitterend gemaakt, dat voegt heel veel toe aan het plezier bij het lezen van dit mooie log. Ik kan me van mijn laatste bezoek aan het Gemeentemuseum herinneren dat het er zo donker was en het moeilijk was om goede foto’s te maken. Het mocht ook niet met flitslicht, jij hebt vast conncecties aan het hof :- )))
IK vind het ook zo leuk om te lezen over al die etiquettes aan het hof in die dagen en ik denk dat men over honderd jaar weer versteld staat van de regels die wij nu ook nog toepassen in de samenleving, ook al lijkt het vaak nergens meer op.
Wat zouden wij allemaal er mooi bijlopen, met het jurkje en schort van het dienstmeisje, ik zou al meer plezier hebben in het poetsen. Ha ha ha.
Wat kwam er veel bij kijken.
Al die regels heb ik wel moeite mee (ik ben een kleine rebel). Maar gaven ook duidelijkheid.
Wat een meters zijde zou ik nodig hebben gehad met mijn stevig lijfje, dus toch het diensterschortje maar voor ;-).
Wat heerlijk om te poetsen in een schortje met kloskant. Ik denk dat ik dat maar eens ga maken. Alhoewel…dan zal het huishoudeljk werk toch een jaartje moeten blijven liggen!
Berthi , wat mooi serie twee .
We kunnen er niet genoeg van krijgen .
Plannen maken om er ook heen te gaan . Voor mij niet zo ver , maar wel wat regelwerk .
En het is in mijn geliefde buurtje .
We woonden er tegenover en we hebben heel wat keren het museum bezocht .
Je foto,s zijn prachtig !
Ik herinner mij van vroeger op het werk een vrouw , zij was kamermeisje geweest bij koningin Emma en werkte bij ons als linnenjuffrouw in een van de paviljoens .
Het was meen ik een Poolse .
Een oudere dame grootgebracht in een weeshuis in den Haag , vertelde mij dat ze samen met enkele meisjes die heel erg bedreven waren met naald en draad op het Paleis Noordeinde verstelwerk moesten doen .
Zo kwamen er nog wel af en toe Paleis verhalen naar buiten , heel spaarzaam . Roddelbladen waren er nog niet .
Al die koninklijkheid had vooral vroeger toch ook nog wel wat mysterieus , waar we weinig vanaf wisten en zo graag wel meer van wilden weten .
Mijn vader had wat boeken en bladen over het koninklijkhuis , die werden zo af en toe uitgegeven bij bijzondere gelegenheden .
En op regenachtige dagen werd de grote kist , mooi houtsnijwerk aan de voorkant een geldvak boven in , geopend waar allerlei ingebonden bladen en de boeken van het koninklijkhuis bewaard werden .En dan was het smullen van al de mooie foto,s .
Zo vaak al bekeken , maar het bleef altijd mooi .
Berthi, wat een hoop oinformatie verstrek je ons weer. Geweldig die kleding. Voor elk moment van de dag hadden ze dus speciale kleding. Ja de huishoudelijke diensten moesten het met gewoontjes doen! Voor deze tijd zien ze er nog erg netjes uit. Tegenwoordig trekken we spijkerbroeken aanm voor het schoon maken!Dank je wel….
Schitterende foto’s van de tentoonstelling, hij stond al op m’n verlanglijstje, maar nu ga ik helemaal zeker erheen. Ik moet nog even bij lezen, wat een interessante logs maak je toch (dat mis ik echt in fr.)
Geweldig wat heb ik genoten er heen gaan zit er voor mij niet in maar ik heb wel de catalogus besteld kan ik thuis nog een beetje meegenieten.Je hebt echt een weblog met verrassingen hoor Berthi heel erg leuk.
groetjes Simone
Mooie verslagen Berthi, heb je ” Vertel het toch aan niemand” gelezen? Gaat ook over de hofcodes en over Henriette van der Poll. Mooi, maar ook af en toe ontluisterend om te lezen hoe het soms toeging aan het Hof.
@Dijn/Audrey, klopt als een bus!
@Annelies, je zult volop genieten!
@Corrie, mijn foto’s zijn zonder flitslicht gemaakt. Niet alle foto’s waren goed hoor. Op een aantal plaatsen was het echt te donker om een goede foto te kunnen maken.
@Ella, zo’n mooi wit schort zou bij mij niet lang smetteloos wit blijven!:-)
@Marian’ne m, 🙂
@Mieke, de huishoudelijke karweitjes krijgen geen pootjes…
@Marijna, om te poetsen moet je gewoon gemakkelijke kleding dragen!
@Betty, gezellig dat je er weer bent. Je hebt vast een fijne tijd gehad in Frankrijk.
@Simone Hopman, dank je!! De catalogus is een mooi naslagwerk.
@Mienke, dat boek ken ik niet. Ik heb direct gezocht bij bol.com en zag dat het vorig jaar uit was gekomen en dit jaar weer een nieuwe paperbackversie. Ik schrijf dit direct op in mijn schrift. Dank je voor de tip.
@Gerrie, ik geniet altijd zo van je verhalen. Jij hebt zoveel mooie, leuke interessante dingen te vertellen.
oh, Berti, hoe vind ik voor dit alles toch de tijd?
heerlijk Berthi,ik kan hier zo van genieten (ook van Couperus zijn boeken ,die sfeer zo’n beetje mmmmmm)
En wat leuk dat zo’n rokje van vroeger zo’n leuk samenwerkingsproject is geworden van jou en je moeder:uniek!!Heel bijzonder!!
Ik ben afgelopen weekend geweest. Mooie tentoonstelling.
@Tamara, je was net op tijd!! De tentoonstelling is nu afgelopen. Ik hoop dat er over een poos weer zo’n schitterende tentoonstelling gemaakt kan worden. Ook dan weer met een mooie catalogus!
Vanaf 8 december mooie tentoonstelling in het Centraal Museum te Utrecht : http://www.centraalmuseum.nl/page.ocl?pageid=67&expo_id=165&filter=3 met mooie kostuums !!
@Mary, ik had het al gelezen en daar wil ik zeker naar toe gaan. Elke drie maanden worden er nieuwe kostuums opgesteld in verband met de conservering. En… de tentoonstelling duurt lekker lang!!
@Berthi
Ik weet het! Alle weekenden waren vol in mijn agenda, maar ik moest gewoon gaan, dus het laatste weekend
ben ik er met mijn vriend naar toe gegaan.
En zelfs hij vond het best wel een leuke tentoonstelling (ook al gaat hij dan mee voor mij)
Ze hadden er trouwens heerlijke worteltaart 🙂
@Tamara, ik ging voor de appeltaart… daar ga ik trouwens altijd voor!:-)
😎