Vandaag nog een log over de breilap en breirol. Ik heb het boekje Nuttig en fraai, Zuidhollandse merk- en stoplappen erbij gepakt. Breien komt kort in de aandacht. Het volgende wordt er beschreven:
‘Breiwerk is vooral geschikt voor het maken van borstrokken, kousen, mutsen, slaapmutsen en handschoenen, omdat de toer na toer in elkaar grijpende lussen naar alle zijden rekbaar zijn. Dit handwerk voegt zich daarom beter naar de vormen van het menselijk lichaam. Ruim vier eeuwen lang zijn de lessen in de vrouwelijke handwerken begonnen met de techniek van het breien. Tot 1880 had het onderwijs een individueel karakter. De handwerkjuffrouw of matres zat op een centrale plaats in het lokaal, en één voor één gingen de meisjes naar haar toe en keerden na de aanwijzingen weer terug naar hun plaats. Het is nauwelijks bekend waaruit bij deze breischooltjes die eerste breilessen bestonden en of er richtlijnen voor waren. Men mag echter aannemen dat de kinderen zijn begonnen met het opzetten van de steken en het maken van een smalle reep in rechte steken.
In de volgende school (voor jongens en meisjes van 6 tot 12 jaar) moesten de meisjes vermoedelijk ingewikkelder steken en patronen leren, evenals het breien van mutsen en kousen. Maar hierover ligt voor het lager onderwijs niets vast en deze veronderstelling berust op de voorschriften uit breiboekjes voor scholen na 1880.
Met de komst van het eerste schoolboekje voor handwerken van T. van den Berg-Stomp, gevolgd door de boekjes van A. Teunisse en A.M. van der Velde, werd het handwerkonderwijs in de lagere scholen niet langer hoofdelijk, maar klassikaal gegeven. De lessen begonnen net als in de vorige eeuwen altijd met breien, maar daarbij hanteerde de juffrouw nu zeer grote en dikke breipennen met dikke felgekleurde wol. Zij stond half met haar rug naar de klas gekeerd en hield de pennen hoog boven haar schouders zodat de kinderen goed konden zien wat zij deed. Was de eerste proef van een smalle reep voltooid, dan werd overgegaan tot het maken van een breilap en een sok. 
Daarin kwamen meer verschillende steken voor, evenals het meerderen, minderen en naadjes breien. Op breilap en sok werd na 1880 ook het herstellen van breiwerk geoefend; voorheen hadden de meisjes leren mazen op gespannen draden over een gat in de stoplap. Het nabootsen van breiwerk deden zij eerst met maas- of breisteken over het werk heen en daarna in een geknipt gat in het breiwerk. Behalve mazen moesten zij ook leren inbreien en stoppen.
Uit de periode voor 1880, toen het schoolbreiwerk gespaard bleef voor het inknippen van gaten, is niets bewaard gebleven, omdat de zuinige Hollandse handwerkjuffrouwen het breiwerk weer lieten uithalen om de wol opnieuw te kunnen gebruiken. Het breiwerk dat door jonge meisjes uit Rotterdam en omgeving na 1880 is gemaakt omvat brei- en maaslappen, sokken, kousen en miniatuur kledingstukken, zoals hemdjes of borstrokjes. Veel verschil met het breiwerk uit andere plaatsen is er niet, omdat er vrijwel overal volgens de richtlijnen uit de breiboekjes is gewerkt.’
In bovenstaande tekst wordt gesproken over een breilap en geen woord over een breirol. In het boekje De Nuttige Handwerken van P. Grosjean uit 1887 wordt een hoofdstuk besteedt aan Het breien van patroontjes. Het volgende lees ik: ‘Bij ’t breien van patroontjes, van opene patroontjes ten minste, moeten we dus gaatjes kunnen maken. We zullen daarom eerst een paar aan den grooten lap werken, die dan aan kleine lapjes nagemaakt worden.’
De stap van kleine losse lapjes naar een breirol is in feite niet groot. Het is goed mogelijk dat een handwerkjuffrouw het idee kreeg om in plaats van allemaal losse lapjes de patroontjes achter elkaar door te breien; de breirol was een feit.
Kijk da’s leuk,dat weten we dan ook weer…
ha, jij bent ook op dit boekje doorgegaan. Ik heb gisteravond een logje geschreven over de industrieschool voor meisjes.
wat betreft je opmerkingen over de lap en de rol vraag ik me af of daarmee niet hetzelfde bedoeld wordt. Ook bij de pronkrol en techniekenlap wordt het woord lap en rol naast elkaar gebruikt. Ook bij de dookrol is sprake van een lange lap linnen. Het wordt pas een rol als je het daadwerkelijk oprolt en dat kan een modisch verschijnsel zijn.
gisteren heb ik het boekje op een boekenmarkt gekocht! samen met nog een paar leuke handwerkboeken. gelezen nog niet, maar dat komt wel.
groetjes
Anneke
@marcella, ik weet niet of met lap en rol hetzelfde bedoeld wordt. Ik heb een breilap uit begin 20e eeuw als voorbeeld erbij gedaan.
Is het niet zo dat wij tegenwoordig breilap en breirol door elkaar gebruiken en hier hetzelfde mee bedoelen? Hebben wij dat niet ingevoerd??
@anneke, ‘Nuttig en fraai’ is een zeer nuttig boekje! Een goede koop van je want je komt dit boekje niet zo vaak tegen. Ik heb er heel lang naar gezocht.
Foei, Berthi, conclusies trekken uit vooronderstellingen en die dan presenteren als een feit! Nee, dame, we weten nog steeds niet of de breirol zo is ontstaan. We kregen wel een leuk verhaal. 🙂
@yvonnep, ik schrijf vanuit deze veronderstelling:
Heeft een handwerkjuf het idee gekregen om alle patroontjes achter elkaar door te breien (dat heel goed mogelijk is) en op te rollen… dan is de breirol een feit!!
Wat niet wil zeggen dat het ook zo werkelijk gegaan is.
Misschien heb ik onduidelijk geformuleerd!
In één van de Duitse boeken staat dat de meisjes één maal per week werkten aan een lange stekenlap. Er was speciaal garen, dat inderdaad gebreid werd op naalden 1 (!). Als ze een aantal taken hadden verricht werd de week besloten met breien aan de lap. Het patroon stond niet beschreven, maar één meisje moest gedurende de les opdreunen wat er gebreid moest worden. Deze werkwijze dateerde dan volgens mij van eind 1800.
Ik geef het even uit mijn hoofd weer want ik zit op mijn werk……….
oei, oei, het wordt zelfs spannend !!!
Het valt idd nog niet mee om het exacte gegeven te achterhalen.
Ik ga mijn boekje er ook even bij halen !!
@josefien, heel interessant!
@marian’ne m, spannend… jij komt dadelijk ook nog met belangrijke gegevens??
Nou Berthi. Ik vind het een mooi verslag en sommige dingen zijn gewoon niet te achterhalen……..
Het klinkt erg logisch. En voor de rest houd ik het vandaag in de gaten of de werkelijke feiten boven water komen en zo niet dan houden wij het gewoon hierop….
🙂
Wat een leuke log over dat boekje. Het is zo leuk te lezen hoe dat vroeger ging. Ik vind dat stukje van Josefien wel erg grappig over dat opdreunen!! Grappig hoe alles weer uit de oude doos gehaald wordt door zo’n onderwerp. En veel vanons zijn druk met opzoeken van feiten en dingen. Zo houden we elkaar weer lekker bezig. Naar aanleiding van Marecella haar log, ben ik ook de kast weer ingedoken. Zit hier ineens met rapporten van mijn op schoot.Maar ook een van mezelf. 1e klas huishoudschool, voor breien en haken een 7 en naaldvakken ook een 7. Het leukste vind ik de 8 voor huishoudelijk inzicht!!!!! Ik was toen 13 jaar!! Wat voor inzicht zou ik toen gehad hebben op de huishouding?? Ik stop, want ik schrijf je log nog eens vol.
Berthi, even heel iets anders… weet jij hoe het nu verder gaat met HzG? Ik vond net op mijn ‘actielog’ van toen een boze reactie van een abonnee die voor twee jaar had betaald en nog geen tijdschrift had gekregen. Bedacht me toen ineens dat we al tijden niets hadden gehoord.
En verder zat ik je maar een beetje streng te plagen, hoor!
Ik pakte het boekje Nuttig en Fraai, dus nog geen nieuws van deze kant ;-)).
Weet wel dat er vroeger een breiLAP werd gemaakt, maar dan om maassteken te leren. Ik heb er zelf nog één gemaakt op school eind jaren 60.
http://chatelaine.web-log.nl/chatelaine/2006/07/schoolwerk_2.html
Yvonnep, echt ‘juffen’ gedrag hé, afkikken zeker in die 6weeks !!! ;-).
En HzG zou aan het eind van deze maand weer uitkomen. Dan wordt het abonnement van de abonnees weer doorgezet. Heb ik begrepen :-)).
@Marijna, wat een prachtige punten en ja, huishoudelijk inzicht… wat werd daar in die tijd onder verstaan? In feite is dit nog eens niet zo lang geleden. Hoogste tijd om informatie te verzamelen en te bundelen, als dit niet is gebeurd, over de huishoudschool.
@yvonnep, iedereen mag mij streng toespreken. Ik sta open voor alle reacties. En de laatste regels zijn niet duidelijk genoeg geformuleerd. Het was duidelijker geweest als er helemaal aan het einde zou staan:
… de geboorte van de breirol?
Soms heeft het nadelen om zo laat een log te maken!:-)
Nu even over HzG. Aan het einde van deze maand moet HzG nummer 141 uitkomen en dat is dan het juni/julinummer. Vervolgens moet nummer 142, het augustus/septembernummer, ergens in augustus verschijnen.
De website ligt er inmiddels al een poosje uit.
Ik vind dat de abonnees te lang moeten wachten over de gang van zaken. Ook ik krijg vragen en telefoontjes over het voortbestaan van HzG, terwijl het niet mijn taak is om de abonnees hierover te informeren. Uiteraard wil ik het graag doen, maar…
Vorig jaar in oktober kreeg ik de rekening om mijn abonnement te verlengen en mijn nieuwe abonnement zou ingaan met nummer 140.
Rijkelijk op tijd verstuurd. Ik heb de rekening betaald en nog maar één nummer ontvangen van mijn ‘nieuwe’ abonnement voor twee jaar. Zo zijn er zeer veel mensen, die net een abonnement hadden afgesloten voor twee jaar en nog maar één nummer hebben ontvangen of zelfs nog geen enkel exemplaar.
De abonnees zullen de nummers ontvangen waarvoor zij betaald hebben.
@marian’ne m, jij hebt het goed begrepen.
Ik ga er wel vanuit dat er ondertussen geen wijzigingen zijn gekomen.
Zit wel met jullie mee te denken .
Ik kan mij geen breirol/lap herinneren .
Sommige onderdelen van bijv. een sok , weet ik nog breiden we een soort knikkerzakje ik dacht wel op 4 naalde en de onderkant was dan eigenlijk een teen .
Mazen deden we ook , als ik het nog goed weet eerst een soort rechthoekige lap breien in tricot steek met rondom een lijstje van ribbels gebreid . Met rood garen mazen en dan komt natuurlijk het moeikijkst om een gat te maken en weer netjes te dichten .
Jammer dat nog niet al mijn boeken zijn uitgepakt , dus dat kriebel gevoel is er wel om even in de boeken te duiken , maar het gaat helaas nog niet om de juiste exemplaren te vinden .
@Gerrie, ik denk dat jij zo’n soort breilap bedoelt als op de foto staat!?
Heb even andere oudere boekjes opgezocht.
Van A teunisse, een herdruk uit 1901.
Zij beschrijft woord voor woord de breiles, toen klassikaal voor het lager onderwijs. Met vooruitstrevende richtlijnen. Niet eerder dan op 7 jarige leeftijd beginnen. Niet langer dan 3 kwartier per les. Met dikkere naalden gekleurde wol, allemaal om het handwerken aantrekkelijk en eenvoudiger te maken. De leerstof aanpassen aan de langzamere kinderen. En wanneer de snellere al klaar zijn die een extra werkje geven. Zij heeft ‘voorbeeldlappen’ van de verschillende steken om ze te bespreken en te vergelijken met het werk van de kinderen. Er werd voorgesteld om met het breien te beginnen omdat dat voor de ‘volksklasse’ meer waarde had dan haken. De moeilijker stukken breiwerk, bv de hiel, werd bewaard, de eenvoudige, uit bezuiniging, uitgehaald. Zij ging met de rug naar haar leerlingen staan met naalden boven haar hoofd om het breien voor te doen.
Zouden de rollen een lesmateriaal kunnen zijn geweest van de leerkrachten zelf om zo voorbeelden te hebben. En met het bijbehorende schriftje de breisteken kunnen aanleren.
Dit is ook met de boeken/schriften met mini handwerk. Dit was een proefe van bekwaamheid en voorbeelden boek op de kweekschool(?) voor de handwerk lereressen.
Of waren de rollen meer voor de rijkere klasse, eerder die eeuw, toen er veel uitgebreid sierlijk (Frans?) handwerk werd gemaakt.
Mijn 2e boekje is een verbeterde druk van mevr C.M.W. Waleson (klinkt Engels), zij was onderwijzeres aan de Rijks-Normaalschool te Helder (?)
En zo denken we maar verder :-))).
Já gelukt, probeer al een paar uur wat te plaatsen ;-)).
Ha Gerrie !!!!
Ha Berthi :-))
Ook ik heb nooit iets vernomen over een breilap of rol, niet van mijn oma en navraag bij mijn moeder die geboren is in 1928 heeft ook niets opgeleverd. Zij vertelde wel dat er breien werd geleerd op school, maar dat was dan leren rechte lap breien en rond breien. Wat ik mijzelf kan herrinneren van school is, dat wij wel leerde breien, eerst recht en later rond breien, een washandje.
Haken heb ik nooit op school geleerd, dat leerde mijn grootmoeder mij tijdens de vakanties die ik bij haar doorbracht.
Berthi, ik zal eens uitzoeken wat er onder huishoudelijk inzicht werd verstaan. We hadden zo’n punten boekje dat dan telkens afgetekent moest worden. Misschien kom ik er zo achter. Is misschien wel wat om alles is te verzamelen en uit te werken. Deze scholen bestaan gewoon niet meer.Hoewel op de VMBO scholen toch weer dit soort vakken als koken, verzorging enz. weer gegeven wordt. Was het toch niet zo gek dat huishoud onderwijs!!
@Marijna, zeker leuk om uit te zoeken. De huishoudschool was, denk ik, toch wel iets anders dan het VMBO nu.
Maar ja, daar kom je pas achter als je de inhoud/structuur van de ene school met de andere school gaat vergelijken. Wat hebben we toch nog veel uit te zoeken!
Dank voor je informatie over HzG. Ik stuur het door.
@marian’ne m, vorig jaar, tijdens de eerste SnB-dag kwam Yarnlot http://yarnlot.blogspot.com/
naar mij toe om een magnifieke breirol te laten zien. Zij had die toen net gekocht en wat was die prachtig! Zo fijntjes gebreid en ik meen dat de datum van 1843? erin gebreid was. Een kunstwerkje.
Ik kan me niet voorstellen dat die breirol door een jong meisje was gemaakt. Misschien door een jongere dame uit de rijkere klasse?
Voorlopig blijft het bij speculeren over de breirol en of we er echt ooit achter komen…
Leuk dat jij de moeite hebt genomen om de tekst van Teunisse hier te vermelden!
Wat een breirol al niet teweeg kan brengen! Absoluut interessant om daar met z’n allen eens over te brainstormen!
Het laat ons nog niet los de breirollen.
Weer op de knieeen voor de boekenkast. Waar kan ik nog wat vinden waar de breirollen genoemd worden. In burda ANNA – plezier met handwerken 06/82 staat in het middengedeelte altijd een cursus, ditmaal breien. Het begint met de volgende tekst.
Benijdenswaardig, degene die onder grootmoeders schatten een patroonband uitgegraven heeft, of het nu gebreid, geborduurd of gehaakt is. Tegenwoordig een zeer begeerd verzamelobject. Voor ieder hobby-handwerkster een schier onuitputtelijke ”patronen schatkist”.
Uit een oude patroonband.
Algemeen
We tonen u op de volgende vier bladzijden 15 ajourpatronen van in totaal 41 dessins van een ca. 240 cm lange en 6 cm brede patroonband ( slechts 11 patronen hebben geen ajoursteken) Gebreid uit het fijnste katoenen garen met dunne nld; 6 s en 8 t. “glad recht” vullen de vlakken van een vierkante centimeter.
Er is ook een Burda uitgave k 603 Breileerboek ( cursus en 200 breipatronen )
Op blz. 185 staat een foto van deze patroonband. 2e helft van de 19e eeuw.
Helees verder geen informatie over deze breirol die ze patroonband noemen.
Voor de PRONKROLSTERS onder ons een idee om
tussen twee lapjes een kantje te breien, motieven staan er erg veel in de Anna 06/82 en ook in 01/82
@elma, weer een nieuw woord… patroonband en in 1982 al een verzamelobject. Leuk om te weten!
Nog even reageren op de breirol. Jaren geleden mocht ik in het doosje van tante Heintje kijken, alle handwerken die tante in haar jeugd gemaakt had. Ik herinnerde mij een breilap met volgens mij uitsluitens letters. Vanmorgen is deze lap voor mij meegebracht om te bekijken en op patroon te
zetten. Drie verschillende ABC.
groeten elma
@elma, een breilap met drie verschillende ABC’s… ik neem aan ingebreid? Dat is heel bijzonder. Krijgen we daar nog meer over te horen?
Ja Berthi ingebreid op 3 manieren.
1e letters gevormd door av. steken
2e alleen gaatjes
3e gaatjes en av. steken
Ik zal deze rol op patroon zetten.
Planet is nog een probleem aan het oplossen, mijn mails kan ik wel ontvangen maar niet versturen anders kreeg je een foto. Wordt vervolgd.
@elma, dat moet heel mooi zijn! Ik kijk uit naar de foto!
Leuk om allemaal te lezen, om er zo wat meer over te “horen” en te zien.
Die ABC’s lijken mij ook erg mooi.