Deze week staat in het teken van het poesiealbum. Elke dag zal er een onderwerp aan bod komen dat iets met het poesiealbum te maken heeft. Vandaag: Het ontstaan van het poesiealbum.
Voor het ontstaan van het poesiealbum moeten we terug naar het begin van de zestiende eeuw, waar we beginnen met het album amicorum.
Men neemt aan dat het album amicorum –lijst van vrienden, ook wel vriendenrol genoemd- min of meer toevallig is ontstaan onder studenten van de universiteit van Wittenberg.
Zij lieten docenten en medestudenten erin schrijven. Het oudst bekende album van een Nederlandse student , de uit Deventer afkomstige Stephanus van Rhemen, begint in 1556 met bijdragen van verschillende Wittenbergse professoren.
In die tijd was het gebruikelijk dat studenten van de ene universiteitsstad naar de andere reisden. Op deze manier kwam het onder de aandacht van mede studenten. Het werd mode.
Aan het einde van de achttiende eeuw daalt de belangstelling onder de mannen voor het album.
Dames uit de gegoede burgerij gaan het steeds meer overnemen. Na 1830 zijn er dan vrijwel geen mannen meer die een album bezitten.
Tijdens de periode dat de dames een album beginnen gaat het van vorm veranderen. Het wordt een doosje met losse blaadjes. Zo hoeft men niet het gehele album uit te lenen.
Het Nederlandse tijdschrift Penélopé, bedoeld voor meisjes en vrouwen uit de betere stand, geeft voorbeelden voor het album. Zoals knip- en prikwerkjes, borduur- en haarwerkjes. De borduurwerkjes werden gemaakt op wit (crème kleurig) karton met gaatjes. In Penélopé werd dit aangeduid als “Bristol-stramien-papier”. Het tijdschrift verschijnt van 1821 tot 1835.
Na verloop van tijd vindt men aan het losbladige systeem ook nadelen zitten. De blaadjes raakten sneller kwijt. Er werd weer overgegaan naar de boekvorm.
De albums werden veelal in Duitsland geproduceerd. Omdat het Duitse woord “Poesie” vaak op de omslag werd gedrukt, sprak men in Nederland al snel van “Poesiealbum” . Tot op de dag van vandaag is dat nog hetzelfde gebleven.
Vanaf ongeveer 1860 verschijnen er poesieplaatjes. De meest bekende firma’s voor de produktie van poesieplaatjes waren Hagelberg en Mamelok & Söhne. Deze laatste is later overgegaan in de Engelse firma Mamelok Press. Vele herdrukken van oude poesieplaatjes vindt men nu in de winkels en vaak zijn deze afkomstig van Mamelok Press.
Het vinden van fabrikanten van oude poesieplaatjes wordt bijna onmogelijk gemaakt omdat de fabrieksnamen op de zogenaamde afvalstroken werden gezet. Aan een los in een album geplakt poesieplaatje is dan ook nooit de herkomst te bepalen.
Bronnen:
“Penélopé” en het “Album amicorum”, artikel geschreven door Sietske van der Leij in Handwerken zonder grenzen : 2/1998, blz. 5 tot en met 11.
“voor Plakboek en Poëziealbum”, door José van Geldrop en Rudi Ekkart, 1988; uitgave van Bürhmann-Ubbens Papier.
“Alba Amicorum, vijf eeuwen vriendschap op paper gezet” , door K. Thomassen (eindredactie), 1990, SDU uitgeverij
“Poësie- zes generaties albumversjes” samengesteld door M.L. van Albada, 2 e druk, 1986, Uitgeverij P.H. Boucher, Midlaren
Op mijn website zijn meer afbeeldingen te vinden. Kijk bij mijn collectie. Van bovenstaande borduurwerkjes heb ik patroontjes laten maken, die ook op mijn website te vinden zijn. Kijk bij bijzondere items.
Hallo Berthi,
je berichtje brengt een berg verdriet naar boven: in ’92 brandde ons huis af en daarbij zijn mijn albums, die van mijn moeder èn grootmoeder (van rond de eeuwwisseling) verbrand. Het zijn naast vele foto’s, kindertekeningen en de schilderijen van mijn vader de meest gemiste dingen. Stoelen en tafels en zelfs boeken kun je weer aanschaffen…..de zelf gemaakte verzen en tekeningen van mijn vader en zusje zijn voor altijd weg.
Ik ben blij dat de kleinkinderen van mijn zus nog steeds belangstelling hebben en schrijf dus met veel plezier in hun albums!
Een goede en waardevolle traditie!
hartel.groeten,
Francisca R.
heel vervelend Franciska ……. ik heb mijn eigen 2 albums nog, en ik kijk er af en toe ook nog in …
Het artikel in handwerken zonder grensen heb ik al lang in mijn bezit. Het idee van een doosje met losse vellen papier sprak mij erg aan. Vellen uitdelen en later met een vers terug krijgen. Dan hoeft niet heel het waardevolle album uitgeleend te worden.
Het ide heb ik bewaard omdat ik het wil gaan gebruiken wanneer mijn man ( en ik) 50 jaar worden.
Een heel bijzonder verslag. Moet wel eerlijk zeggen dat ik als kind mijn poeziealbum heb weggegooid. Hij werd bewaar op zolder en de muizen heben er toen een heerlijk nestje van gemaakt. Heel erg jammer. Het is zo leuk om ze te bewaren. Van mijn eigen kinderen heb ik ze nog. Deze hadden ook een moderne versie. Het vriendjesboekje. Allemaal veilig, zonder muizen, bewaar ik ze. Als ze er ooit weer oog voor krijgen mogen ze deze weer hebben. Nu als jonge volwassenen spreekt het ze niet zo aan. Oude troep noemen ze het. Wacht maar tot ze wat ouder zijn. Dan vinden ze het heel leuk dat deze moeder dat heeft bewaard!!!!
wat een heerlijk verhaal. Ik heb ervan genoten Heb mijn eige albu nog wel en ee kleindochter die het al heeft geclaimed, we zien wel t.z.t. wat ermee gebeurd Jammer dat zoveel verloren is gegaan in de oorlog bij velen van ons
@Francisca, heel naar verhaal van je!
Helaas heb ik mijn album ook niet meer. Mijn moeder en mijn oma hebben nooit een poesiealbum gehad.
Al jaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaren is mijn album zoek. Mijn moeder heeft geen idee waar het gebleven is, ondanks dat ze bijna alles bewaart. Heb ik het aan iemand uitgeleend en daarna nooit meer teruggekregen? Of is de verhuizing in mijn jeugd de boosdoener?
Het is een gemis, dat ik het niet meer heb.
Tenslotte is het een persoonlijk bezit met vele jeugdherinneringen.
Jaren geleden kwam ik op een rommelmarkt en zag daar een oud poesiealbum liggen. Direct gekocht. Een album uit 1950. Vanaf die tijd kijk ik om me heen, je weet maar nooit of ik het toch nog ergens tegenkom!
Tot nu toe is het niet op mijn pad gekomen, wel vele andere albums.
Wat een intersant verhaal dat en de veelzijdigheid van deze weblog maakt dat je elke dag even wilt lezen,ook in deze drukke tijd (baan verbouwing verjaardag en feestdagen) Volgend jaar ga ik zeker mee doen en een A.B.C borduren.
Marlies Curfs
Wat een intersant verhaal dat en de veelzijdigheid van deze weblog maakt dat je elke dag even wilt lezen,ook in deze drukke tijd (baan verbouwing verjaardag en feestdagen) Volgend jaar ga ik zeker mee doen en een A.B.C borduren.
Marlies Curfs
Mooi interessant onderwerp. Mijn voorkeur gaat uit naar het album Amicorum met de losse kaartjes.
Maar mijn eigen poesie blijft favoriet !!
Leuk onderwerp, ik heb twee poesie-albums van mezelf en ook nog eentje van mijn schoonmoeder. Mijn dochter is de hare wel “kwijt” ze weet wie hem heeft maar die wil hem niet teruggeven.
Een eigen poëzie album is een mooi bezit, en voor degene die ze kwijt zijn is dat bijzonder sneu, maar……… je kan toch altijd opnieuw beginnen!!!!!!! en wie weet gaat dat dan weer generaties mee.
Mijn dochter heeft altijd dummy’s(lege boeken) bij zich , en laat heel veel mensen die op haar pad komen er in schrijven of tekenen, dat is heel apart als je dat nadien nog eens leest.
Mijn eigen poëziealbum heb ik ook nog, gelukkig, een tante van mij schreef er ooit een versje in met een reliekwie plaatje van Maria Gorettie, ik weet nog toen ik de album terug kreeg van haar , hoe blij ik er mee was.
Leuke website hoor, en leuk onderwerp dat poezie-album!
Groetjes van Tessa
Netals anderen hierboven ik ook heel spijtig mijn album kwijt geraakt enkele jaren geleden met een verhuizing, mijn zoon was net naar zijn eigen woning verhuisd, en heeft toen van de zolder mijn doos met oude boekjes meegenomen, en later weggedaan naar de oud papier boer… waaronder dus de 2 poesiealbums, de ene is zeer emotioneel beladen, het is eentje met een zwart zijden kaft met mini zijden bloemtjes geborduurd…echt exclusief…mocht iemand m ooit tegenkomen nog wat een wonder zou zijn???…dan houd ik me aanbevolen natuurlijk..kosten worden dan vergoed…
Ik wil nog nog even vermelden voor iedereen die haar poesiealbum zoekt, bestaat er het poesiealbumasiel:
http://www.poeziealbum-asiel.tk/
@Marlies Curfs, leuk als je volgend jaar mee gaat doen. Waarschijnlijk wordt het dan een ander thema. Maar daar hoor je nog meer over.
@Tijm, een leuk idee om het met een speciale gelegenheid, zoals je 50e verjaardag te doen.
@Lous, geweldig wat je dochter doet!! De dummy boeken zijn daar zeer geschikt voor. Mooie kaft eromheen maken en je hebt een uniek boek!!
Ik heb er al verschillende keren aan gedacht om opnieuw een poesiealbum te beginnen, maar telkens komt het er niet van.
@Juul, heb je vandaag google al gezien?
….edvard munch birthday!
Hallo Berthi,elke dag heb je toch weer een leuk of mooi onderwerp voor ons. Heb direct mijn poesie-album van zolder gehaald en weer eens doorgelezen. Bedankt voor de info en al het moois waar jij ons op wijst.
Leuk Berthi, gaan we volgend jar een soort weblog poezie album of album amicorum doen ?
Lijkt me best leuk , tenslotte heb ik heel niet zoveel te doen,.
@Paulie, daar had ik nog niet aan gedacht. Het lijkt me een heel goed idee. Bespreken we 20 januari!
Heel leuke log vandaag!
Iets borduren met het onderwerp poesiealbum, volgend jaar, vind ik een enig idee!
Ook de achtergrondinfo is leuk, Berthi!
Dat is toch geen gek idee voor een nieuw project. Om een album amicorum poesie achtig werkstukje/kaartje te maken. Met een mooie spreuk of gedichtje.
Kan ook in allerlei technieken, versierd met kraaltjes, kantjes, goud/zilver draad, nostalgische borduurwerkjes etc.
@marian’ne m, vind ik ook. Het hoeft niet perse een borduurwerkje te zijn met een gedichtje. Het kan evengoed een breiwerkje, haakwerkje etc. zijn.
’n Heerlijk onderwerp, het poesiealbum.
Ben heel benieuwd wat we deze week allemaal te weten komen. Het eerste deel is al erg interessant!
En wie van jullie stelt zijn haar beschikbarvoor en leuk haarwerkje?
Paulie, je mag mijn paardestaart wel knippen hoor.
En ik heb ook nog wat blonde krullen van mijn jongste liggen.
De hond wil zich ook wel beschikbaar stellen :-)).
Jammer jammer , ik ben net naar de kapper geweest! Ik heb ook niet zoveel haar meer hoor!
Marlies
Wat leuk om dit allemaal te lezen! Geen tijd gehad voor een abctje (ik ben ook quiltster en heb nog meer hobbies) maar ik geniet hier mateloos van. Over haarwerkjes: Ik heb een ketting van gitten met een gouden slot geerfd en in dat slot zit een haarwerkje, heel fijntjes. Heb er ooit nog over gedacht om het te laten vervangendoor een steen…… dat doe ik dus toch maar niet. Het idee van een album amicorum spreekt me ook heel erg aan.
@Marianne D, heel bijzondere ketting en ik zou zeker dat haarwerkje niet vervangen.
Misschien een idee om volgend jaar mee te doen, als we inderdaad besluiten om iets in de richting van een album amicorum te gaan doen.
@Berthi, ik heb Google/Munch inderdaad gezien. :o)
Ah…het poëzie album…
Weet je, ik heb er één van toen ik nog een schoolmeisje was, maar ik heb ook iets dergelijks van toen ik pas getrouwd was.
Toen ging ik vaak naar allerlei kook en bak cursussen met een groepje vriendinnen, ik was verslingert aan het lezen van kookboeken, ik bakte me helemaal suf, dus…
In die tijd had ik een boekje waarin ik anderen een lievelingsrecept liet schrijven op de ene bladzijde en een creatieve uiting liet doen op de andere bladzijde.
De één plakte gewoon een plaatje, maar de ander maakte zelf een mooie tekening.
:o)
@Berthi,
Ik ben benieuwd wat je nu van plan bent voor volgend jaar…(tipje vd sluier?)
LOL
;o)
(pssst, ik ben een beetje in de “lappenmand”, keelontsteking en SNOT-terdesnot-verkouden.)
LOL (hatsjie, kuch-kuch, snuit)
:o)
@Juul, … bespreken we met z’n allen op 20 januari!! Suggesties zijn allemaal welkom!
Beterschap!!
Proest Hatsjoe JUUL beterschap hoor! Denk maar aan de kaboutertjes dan gaat het vanzelf wel over!
Marlies
Dank je, ik hoop dat ze dadelijk nog wat lekkers voor me maken…
Ouderwets dropwater?
LOL
pfff
;o)
Grrr Berthi! ;o)
Ik dacht dat je al wat had bedacht…
;o)
@Juul, ik had een idee, maar dit is wellicht veeeeeeeeeeeel beter!
Hoe meer suggesties, hoe beter!
In één of andere oude Ariadne stonden ouderwetse poëzie plaatjes borduurpatronen, maak op een lap een versje in ’t midden, met leuke bijpassende plaatjes erom heen? Kan ook modern natuurlijk, of geheel naar eigen ontwerp voor wie daar zin in heeft.
Of een versje uit je eigen poëzie album naborduren?
pssst…
Vertel je idee nou…, niet iedereen kan in januari komen!
(sneeuwstorm enzo…)
;o)
Of toch ’t ABC laten v…..n?
ROTFLOL
;o)
Kun je Matthijs geen poll laten maken, of de deelnemers een meerkeuze aanbieding doen, voor ieder wat wils naar eigen keuze?
*grijns*
;o)
@Juul, ik zal Matthijs inschakelen voor een poll! Goed idee…. een werkje voor het weekend!
Hiep hoi! Ik “ben” er weer!
:o)
Ik ben een paar dagen “onder de wol” enz. geweest, en zie dat er intussen een poll is gemaakt!
@Matthijs: SUPER! :o)
Hmmm wat zal ik eens invullen…
pssst… zie je als je hebt ingevuld de (tussen)stand ook verschijnen?
Kan iedereen 1, of meerdere keren invullen…
LOL
;o)
Ik ga de andere logjes hier boven lezen, misschien worden m’n vragen dan vanzelf beantwoord…
;o)
@Juul, fijn dat je opgeknapt bent en dat we weer kunnen genieten van je reacties.
Ik heb geen idee of jij de tussenstand te zien krijgt. Ik kan alleen via weblogbeheer de stand zien.
In de loop van de week zal ik het aantal stemmen eens melden op een log. De poll staat er nog maar net en er is tot nu toe niet veel gestemd. Dat komt nog!!
De stand vd poll is te lezen nadat je ‘m hebt ingevuld!
Spannend!
En twee keer invullen vanaf het zelfde adres kan niet, want de invulrondjes zijn weg, en het zou ook wel erg flauw zijn.
:o)
Hallo Berthi
Ik ben een plaatje uit een album van 1919 tegen gekomen waar een tekst op de achterzijde staat. Omdat jij aangeeft dat het onmogelijk is om een geplakt plaatje aan een firma toe te kennen de volgende gegevens:
Jasé ( ik kan er geen o van maken maar waarschijnlijk zal het dat wel zijn en dan staat er José) Francisco en dan 5 letters waarvan ik de eerste niet goed kan lezen maar kan een w of k zijn. Dan a i ij e
Er onder staat denk ik Rio? de cigarros en dan
daar onder Rio or Jan???? Kan dus Rio or Janairo zijn
Daar weer onder Distribuiçãn gratuita
Ik heb al via Google op het Internet gekeken maar kom er niet uit.
Misschien dat jij meer weet?
Vriendelijke groet
Egbert Dikken
@Egbert Dikken, heel interessant. Dit heb ik nog niet eerder gehoord. Zou het misschien mogelijk zijn dat we hier te maken hebben met een replica plaatje van een latere datum die dan ook later in het album van 1919 is geplakt?