Art Deco Paris – de catalogus


Paul Poiret op tournee met zijn mannequins. Victoria Station, London 1924.

In het Gemeentemuseum Den Haag is tot en met 4 maart 2018 de expositie Art Deco Paris te zien. Een belangrijke inspirator bij het ontstaan van deze stroming is de modeontwerper Paul Poiret (1879-1944). Deze persoon is dan ook als hoofdthema genomen voor de tentoonstelling Art Deco Paris. Gelijktijdig verschijnt de catalogus Art Deco Paris die wordt uitgegeven door Waanders & de Kunst.


Robert Bonfils, één van de vier posters die gemaakt zijn ter aankondiging van de Exposition Internationale des Arts Décoratifs et Industriels Modernes, Paris 1925,
65,1 x 39,7 cm, Victoria & Albert Museum London.

Ik nodig je uit om samen met mij een wandeling te maken door de publicatie Art Deco Paris. We starten bij het voorwoord van directeur Benno Tempel om daarna meerdere pagina’s te bekijken met afbeeldingen die betrekking hebben op art deco: mode, meubels, foto’s, schilderijen en kunstvoorwerpen. Je zit meteen in deze stijlbeweging. Vervolgens gaat Tempel dieper in op het ontstaan van de art deco. Wist je dat art deco een afgeleide is van de tentoonstelling Exposition Internationale des Arts Décoratifs et Industriels Modernes die in 1925 in Parijs werd georganiseerd? Zonder tussenkomst van de Eerste Wereldoorlog zou deze grote expositie er ongetwijfeld eerder zijn geweest. Toch zou het nog tot 1966 duren voordat het woord art deco voor het eerst valt en het wordt overal bekend dankzij Bevis Hilliers boek Art Deco of the 20s and 30s uit 1968.

De publicatie en de tentoonstelling richten zich op de Franse art deco, het ontstaan van de stijl en het belang van modeontwerper Paul Poiret, naar wie de stroming ook wel is genoemd. De nadruk ligt met name op de eerste art-deco-periode: 1908-1928. Art deco wordt nogal eens verward met art nouveau. Toch is er een duidelijk verschil. De vormen van de art deco zijn abstracter en hoekiger, in plaats van grillig en zwierig. Ook zijn art-deco-ontwerpen in het algemeen symmetrisch van opbouw.


Paul Poiret, jurk, ‘Butard’, 1912. Gedragen door zijn vrouw Denise Poiret. The Metropolitan Museum of Art, New York.

Poiret veroorzaakte in 1908 een revolutie in de modewereld door het korset af te schaffen en een verhoogde taille in te voeren. Belangrijk bij zijn ontwerpen waren de soepele stoffen zoals zijde en brokaat die luxe uitstraalden. De soepele stoffen vallen sierlijk langs het lichaam van de vrouw naar beneden.


Raoul Dufy, ‘Vase bleu aux femmes’, 1935, aardewerk. Stedelijk Museum ‘s-Hertogenbosch.

De modeontwerper omringde zich met andere ontwerpers en kunstenaars. Samen met hen kon hij werken aan een beeld dat veel verder ging dan mode alleen. Zo was hij de eerste couturier die zijn eigen parfumlijn op de markt bracht: Rosine. Hier bleef het niet bij. Hij opende warenhuizen – Martine – en richtte een school voor decoratieve kunsten op. De invloed van Poiret was enorm, ook buiten Parijs en Frankrijk. Volgens Tempel kan dan ook met recht Paul Poiret de vader van de art deco worden genoemd.

Nu we meer weten over art deco wandelen we verder door de catalogus en komen we aan bij het artikel van Doede Hardeman. Hij gaat in op de carrière van Poiret die tijdens de Eerste Wereldoorlog werd verstoord. Hardeman probeert een antwoord te vinden op de vragen: ‘Maar wat betekende de oorlog voor Poiret, zijn succes en zijn uiteindelijke teloorgang? Was het slechts een onderbreking of was het onlosmakelijk verbonden met elkaar?’


Mannequin in ontwerp ‘Biarritz’ van Paul Poiret, gezeten in stoel van Atelier Martine, 1928.

Voordat we op pagina 106 zijn bij het artikel Het interieur als theaterdecor: de kleurrijke spektakels van Paul Poiret van Eveline Holsappel, gaan we eerst ontwerpen van Poiret en andere kunstenaars bekijken.
Holsappel gaat in haar verhaal in op de Wiener Werkstätte. Poiret was erg onder de indruk van de stoffen van deze groep kunstenaars die later ook invloed kregen op zijn werk.
Hierna volgen wederom pagina’s met fraaie art-deco-ontwerpen. Inmiddels heb je een idee gekregen hoe de samenstelling van de catalogus is: illustraties, een artikel, wederom afbeeldingen etc. .


Paul Iribe, Pochoir, Les robes de Paul Poiret, 1908, Palais Galliera, Musée de la mode de la Ville de Paris.

Na de bijdrage van Holsappel volgen nog twee verhalen die aangevuld worden met illustraties: Mannequins als Modigliani – Paul Poiret en de moderne kunst van Frouke van Dijke en Paul Poiret – Mode door Le Magnifique van Madelief Hohé.
Als ik het boek dichtsla heb ik een goede indruk van Paul Poiret. Zijn opkomst, zijn roem en zijn ondergang; het wordt allemaal beschreven.

Poiret’s bloeiperiode was kort, slechts de jaren tussen 1908 en 1925. De anekdote over de introductie van de little black dress van Coco Chanel geeft de ondergang van Poiret goed weer. Poiret zou hebben gevraagd om wie ze in de rouw was. ‘Om u, meneer’, zou Chanel hebben gezegd. En dat was juist. Poiret leefde nog vijftien jaar in armoede en stierf in 1944. Chanel nam de plaats van Poiret in.


De publicatie Art Deco Paris is fraai vormgegeven met een interessante inhoud. Het boek valt goed open waardoor de artikelen prettig te lezen zijn en de illustraties goed te zien zijn. Extra mooi is het rode garen waarmee het boek ingebonden is. Zoals je weet heb ik mijn boek in 2013 eveneens met rood garen laten inbinden en nu zie ik voor de eerste keer een ander boek die op dezelfde wijze is ingebonden. Erg mooi! Samengevat: Art Deco Paris is een buitengewoon mooie uitgave waar iedere art deco- en textielliefhebber van zal smullen!

Art Deco Paris, 17 x 24 cm, 264 pagina’s, 192 illustraties in kleur en 105 in zwart-wit, paperback, Nederlands (with text in English), ISBN 9789462621589, prijs € 22,50. Uitgeverij: Waanders & de Kunst

De foto’s zijn afkomstig uit de publicatie Art Deco Paris.

2 gedachten over “Art Deco Paris – de catalogus

  1. Zoals de meeste tentoonstellingen over mode in het Gemeentemuseum Den Haag mag ik ook deze niet missen! De foto van Poiret en zijn mannequins is schitterend. Hoewel veel Art Déco mode er heel elegant uitziet, vooral in combinatie met sieraden, tasjes en andere accessoires, ziet iedereen op deze foto er niet op haar/zijn voordeligst uit. Heel anders is dat met de mannequin in model Biarritz…………
    Toch heeft het groepje zo te zien veel bekijks op Victoria Station.
    Was Poiret één van de eersten die er een “show” van maakte? Dat lijkt wel zo als ik deze foto zie.
    Groetjes, Tineke

  2. @Tineke, goeie vraag van je of Poiret de eerste was die er een ‘show’ van maakte. Ik weet het niet, maar het zou best wel eens zo kunnen zijn.
    Ik ben erg benieuwd naar deze expositie en weet eigenlijk bij voorbaat al dat het een magnifieke samenstelling van art deco-onderwerpen zal zijn.

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *