de Volkskrant: ‘Eindelijk staat de verpleegkundige weer waar deze hoort: op een voetstuk. In de loop der tijd hebben zowel het imago en de status van verpleegkundigen als hun uniform verschillende gedaanten gekend. Een terugblik.’
Cécile Narinx schrijft voor de Volkskrant een artikel over de verpleegkundige en het uniform. Narinx neemt de collectie Pictures of Nursing van Michael Zwerdling als uitgangspunt. Het is een verzameling van 2588 ansichtkaarten die aangekocht is door U.S. National Library of Medicine in Bethesda. De eerste afgebeelde verpleegkundige is de Griekse godin Hygieia. Nu weet je ook meteen waar het woord hygiëne vandaan komt. De Grieken eerden Hygieia als een machtige godin, wier taak het was te waken over de gezondheid van mensen.
Voor de meeste mensen zal Florence Nightingale de bekendste verpleegkundige zijn. Ze werd ook de De vrouw met de lamp genoemd omdat ze in de Krimoorlog vaak ’s nachts met een lantaarn de ronde deed langs haar patiënten. Onder haar leiding wist zij orde in de hospitaalafdeling van de Selimiye-kazerne te scheppen en bereikte dat de verzorging van gewonden aanmerkelijk verbeterde. Toch stierven juist in haar ziekenhuis relatief de meeste soldaten. Ze drong aan op een onderzoek, waaruit bleek dat een defecte riolering de oorzaak was. Hier heeft ze haar leven lang een sterk besef van het belang van hygiëne aan overgehouden. Op 12 mei – de verjaardag van Florence Nightingale – wordt elk jaar de Dag van de Verpleging gehouden.
Verder noemt Narinx in haar artikel de Nederlandse Rosa Vecht en de Belgische Marie Somers de allerstoerste frontengelen. In 1914 redde zij drie Britse mariniers uit een brandend Belgisch ziekenhuis en doorstonden zij gruwelijke martelingen van de Duitsers. Ook in de Tweede Wereldoorlog werden verpleegkundigen geëerd en aanbeden zoals een kaart uit 1943 laat zien met een Rode Kruis-verpleegkundige en de tekst The Greatest Mother in the World.
De romantiek in de Zwerdling-collectie ontbreekt niet. Vrouwen die vallen voor hun patiënt of verliefd worden op een dokter.
Nog rijker geïllustreerd is de categorie saucy, wat uitdagend betekent.
In het Tijdschrift voor ziekenverpleging uit 1918 staat het artikel Onze uniformen en wat er mede in verband staat: ‘Het wit symboliseert de smetteloze reinheid van zeden en gedachten, na den tijd van groote zedeloosheid, waarin de ziekenverzorgsters leefden in de 16e, 17e en 18e eeuw, geen overbodige eisch.’ Volgens Dan Gentile stond in de VS het vak van verpleegkundige in de 19e eeuw dicht bij dat van prostituee, en werden beide beroepen vaak gecombineerd. Zelfs na de hervormingen van Florence Nightingale werden veroordeelde prostituees in New York voor de keuze gesteld: de gevangenis in of als verpleegster gaan werken. De kleding van de diaconessen die zich vanaf 1844 in Nederland vestigden hielden het midden tussen de tenues van nonnen en van nette, getrouwde burgervrouwen: alles om verwarring met ‘volksvrouwen’ te voorkomen. Ook in alle lekenuniformen die sindsdien werden ontworpen stond voorop dat de betreffende dames simpel en fatsoenlijk gekleed moesten, vaak met wite manchetten, schorten, kraagjes, kapjes, zwarte kousen en schoenen met lage, brede hakken. Alles was erop gericht om te tonen hoe keurig ze waren, zowel qua hygiëne als qua zeden. Dit laatste om de fantasie van de mannen met en voor wie ze werkten vooral niet te prikkelen.
Het artikel van Narinx wordt aangevuld met de tijdbalk Highlights in de geschiedenis van verpleegkundigen en hun werkkleding. De hierbij afgebeelde kostuumfoto’s en de uniformdetails komen uit de publicatie Handen uit de mouwen – 150 jaar verpleegkundige uniformen waar ik op 2 juni 2014 over schreef.
Ik heb een korte samenvatting gemaakt van het uitgebreide artikel Veelzijdig uniform van Cécile Narinx dat te lezen staat in de Volkskrant van woensdag 22 april 2020.
Bedankt voor weer een mooi verhaal. kWQeet nog goed dat mn zus ook in de verpleging was Diasconessenhuis Rotterdam en Taupekleurige nijlons moest dragen.
Daar valt veel over te zeggen! Ik herinner me nog dat mijn schoolvriendin in de zorg ging werken in een tijd waarop vrolijk gekleurde slipjes nieuw en in zwang waren. Maar het verpleegsterkostuum van die tijd scheen lichtelijk door, waardoor al die vrolijkheid toch te bespeuren was. De verpleegsters werden toen verplicht om “neutraal” ondergoed te dragen. Daar hebben we toen wel over gelachen ja!
@Licia en Saskia, mooi om jullie verhaal te lezen!
Mooi overzicht.
Het blog doet me weer denken aan de gesteven en gestreken uniformen van de jaren zeventig. Voor het aantrekken moesten ze eerst uit elkaar “gescheurd” worden. Pas na een paar uren dragen pasten ze goed. Als je derdejaars was mocht je je eigen uniformen kopen, een verademing. Wie bruine benen had hoefde geen panty’s aan in de zomer.
@Hanny, dank je voor je persoonlijke verhaal. Dit soort verhalen zijn zo waardevol! Ik vind het wel grappig om te lezen ‘als je bruine had hoefde je in de zomer geen panty’s te dragen’. Nooit geweten.