De Bevrijdingsrok in Groningen – Groninger Museum

Bij de expositie En tóch staat de Martini – 75 jaar bevrijding van Groningen verschijnt de publicatie De Bevrijdingsrok in Groningen. In het noorden van het land en zeker in en om Winschoten zijn veel kleurrijke rokken gemaakt die bekend staan onder de naam Nationale Feestrok en Bevrijdingsrok.


Bevrijdingsrok van Ans Heikens, Winschoten, niet geregistreerd. Foto: Heinz Aebi, Groninger Museum.

Het fraai vormgegeven boekje is onderverdeeld in acht hoofdstukken: De Bevrijdingsrok – Initiatiefneemster A.M. Boissevain-van Lennep – Rokkendefilé – De Nationale Feestrok – Groninger rokken – Oldambt & Winschoten – Vooral een feestelijk idee en Bevrijdingsrokken.


Bevrijdingsrok van Ettina Bos, Winschoten, geregistreerd 1946, nummer 220. Foto: Heinz Aebi, Groninger Museum.

Met de eerste Bevrijdingsdag in 1946 in het zicht kwam Mies Boissevain met het idee van de Nationale Feestrok. Vermoedelijk kwam zij op deze gedachte doordat zij in de gevangenis een lappendasje had ontvangen. Lapjes die Mies kende uit kinderjurkjes en japonnen, zorgvuldig gerangschikt en tot een geheel geworden onder de handen van iemand die van haar hield. Opeens was er kleur gekomen in haar cel-bestaan. De rok die Mies in haar hoofd had, moest uit lapjes bestaan en het geloof in de eenheid symboliseren. Zowel het dragen als het werken eraan, want ‘één dracht maakt eendracht’. Er werd een instructiestencil voor de Nationale Feestrok uitgegeven: ‘Neem een oud rokje, of een stuk stof, dat als ondergrond dienst kan doen. … Naai hierop in bonte kleurmengeling of in een vast patroon, … alle lapjes uit Uw lappenmand. … Op de zoom brengt U nu een rand aan die van effen punten is vervaardigd. Deze punten stellen voor de hoogtepunten van ons volksbestaan, die wij jaarlijks samen vieren, de dagen van bevrijding en saamhorigheid. Ieder jaar met het jaartal in de volgende punt, wanneer U de rok op die 5e Mei werkelijk heeft gedragen. In de rok zelf memoreert U persoonlijke herinneringen, die aanleiding waren tot persoonlijke feestvreugde. …’ Mies riep alle vrouwen op om hun rok te laten registreren. Ruim 4000 rokken kwamen in het Feestrokkenregister te staan.


Van links naar rechts: Roelie van de Velde, Lina Harms, Stien Bosman en Iepie Buitenkamp bij het station Nietap. Koninginnedag 1946. Foto: Groninger archieven.

Van de 69 beschreven Groninger rokken zijn er 30 geregistreerd en 34 niet, van vijf is de registratie niet bekend. In 1946, 1947 en 1948 werd de rok door vele vrouwen gedragen. Het hoogtepunt van de feestrok was 2 september 1948: het regeringsjubileum van koningin Wilhelmina. Hierna verdween de feestrok steeds meer uit het zicht.



Expositie bevrijdingsrokken in het Groninger Museum. Foto: Heinz Aebi, Groninger Museum.


Foto: Heinz Aebi, Groninger Museum.

Van de 69 feestrokken uit de provincie Groningen komen er 13 uit Winschoten en 12 uit de stad Groningen. De rok kwam in alle leeftijden voor, maar vooral bij vrouwen tussen 11 en 30 jaar. Een bijzondere rok komt uit Baflo. Mevrouw De Zee kreeg als geschenk een feestrok cadeau. De rok is gemaakt door 78 leden van de afdeling Baflo van de Nederlandse Bond van Plattelandsvrouwen waarvan mevrouw De Zee presidente was. De leden hebben aan de achterkant hun lapje gesigneerd met naam of initialen. De rokken van Frederika Mellema uit Beerta en van Klasien Nienhuis uit Ellerhuizen werden door hen gemaakt op de Groningsche Kook- en Huishoudschool. De hele klas maakte een bevrijdingsrok. De meeste feestrokken zijn door de draagsters zelf of door hun moeder gemaakt waardoor elke rok haar eigen verhaal vertelt. In het hoofdstuk Groninger rokken en Oldambt & Winschoten worden diverse feestrokken beschreven.

De idealen van Mies Boissevain kwamen in de gesprekken met nu bejaarde draagsters of hun kinderen niet naar voren. Wel waren ze trots op de rok die zorgvuldig werd bewaard. Het laatste deel van de publicatie De Bevrijdingsrok in Groningen laat de feestrokken uit Groningen zien. Op elke pagina staat een rok afgebeeld.


Expositie bevrijdingsrokken in het Groninger Museum. Foto: Heinz Aebi, Groninger Museum.

Een jaar geleden deed conservator Egge Knol van het Groninger Museum een oproep: Geef Bevrijdingrokken in bruikleen aan het Groninger Museum. Ruim 60 rokken werden bijeengebracht. Een goede reden om deze rokken aan het publiek te tonen en vast te leggen in de publicatie De Bevrijdingsrok in Groningen.

De uitgave De Bevrijdingsrok in Groningen is een mooi initiatief van het Groninger Museum dat iedere textielliefhebber zeer zal waarderen! Het boekje is fraai vormgegeven, rijk geïllustreerd en er wordt een goed beeld gegeven van de hoeveelheid feestrokken die er zijn gemaakt in de provincie Groningen. Egge Knol neemt diverse rokken onder de loep en de ontstaansgeschiedenis van de Nationale Feestrok mag uiteraard niet ontbreken. De publicatie is een mooie aanwinst voor zowel de textielliefhebber als de belangstellende voor de vaderlandse geschiedenis.


De publicatie De Bevrijdingsrok in Groningen – Egge Knol heeft 152 bladzijden, is rijk geïllustreerd (kleur en zwart-wit), de afmeting is: 12 x 17 cm, hardcover, ISBN: 9789071691850 en de prijs is € 15. De publicatie wordt uitgegeven door het Groninger Museum. Het museum is tot nader bericht gesloten zodat het boekje op dit moment te koop is bij drie boekhandels in Groningen die op de site van het Groninger Museum vermeld staan.