Vandaag een interessant artikel van Josefien Sjoerds over het handwerk van de oma’s van Marion.
Josefien Sjoerds: ‘Recentelijk deed het HISTeam een oproep aan eigenaars van breirollen om zich te melden omdat zij een onderzoek doen naar alle ins en outs van deze bijzondere handwerken. Ik heb daarover jaren geleden al eens een verhaal geschreven voor dit weblog. Intussen heeft mijn collectie zich alleen maar uitgebreid (nu ongeveer 70 exemplaren) en ben ik er intussen ook nog wel wát wijzer over geworden, hoewel de inhoud van mijn vorige verhaal nog steeds klopt. Natuurlijk meldde ik mij bij het HISTeam en om hen goed ter wille te kunnen zijn zocht ik alle breiwerk en andere relevante materialen bij elkaar. Terwijl ik daarmee bezig was bleken opeens wat gegevens bij elkaar te passen. Het leidde tot dit verhaal:
In mijn collectie bevindt zich handwerk dat afkomstig is van beide oma´s van een vrouw, die Marion heet. Haar oma´s heetten Janke en Roelofke. Oma Roelofke Braaksma werd geboren op Ameland in 1888, ze had twee zusjes:
Roelofke staat rechts achter, met haar zusjes Jeanette en Aafke.
Roelofke hield van handwerken. Ze maakte op de lagere school op Ameland een paar letterlapjes, die zich bevinden in de collectie van
Annelies van den Bergh. Zij heeft mij de foto’s beschikbaar gesteld.
Onderstaande lap maakte Roelofke toen ze negen jaar was:
En deze een paar jaar later, waarschijnlijk niet helemaal af?
Misschien was het ook een “verplicht nummer” want we kunnen zien dat ze op negenjarige leeftijd al heel goed kon borduren en in 1903 werd ze al 15 jaar. Roelofke wilde graag onderwijzeres worden en moest voor die opleiding naar het vaste land, naar Friesland dus. Ze rondde de opleiding af en kreeg een baan op een school in Westergeest. Ze gaf daar ook handwerkles en woonde in Oudwoude. In mijn eigen collectie heb ik haar breiwerkschriftje. Het is onduidelijk wanneer dat precies is gemaakt, maar ik vermoed tijdens haar opleiding voor het onderwijs.
Ze trouwde toen ze 25 jaar was, maar haar man overleed al vier jaar later aan de Spaanse griep die toen veel slachtoffers eiste. In Nederland zijn er ongeveer 60.000 mensen overleden ten gevolge van deze pandemie. Roelofke was inmiddels moeder van een zoon van twee jaar. Ze ging na dit verlies weer samenwonen met haar ouders, in Friesland.
Omdat ik altijd van alles over handwerk lees kocht ik onlangs het boek “Nuttige Handwerken” van Aly van der Mark, in 2018 uitgekomen bij uitgeverij
Het Nieuwe Kanaal. In de verhaaltjes van het boek lees ik plotseling een passage over ene juf Braaksma, die handwerkles gaf in Friesland. Dat móet de oma van Marion zijn, dacht ik. Het verhaal gaat over een meisje Hitsje, die graag handwerkte, en daarvoor zelfs bij juf Braaksma in Oudwoude thuis mocht komen. De afstand tot haar huis, ruim 3 km, legde ze als achtjarige af op een gehuurde fiets.
Hitsje is het meisje rechts op de foto:
Kennelijk waren ze erg op elkaar gesteld want juf Braaksma stuurde Hitsje zelfs een kaart toen ze met vakantie was, zo bleek uit het verhaal in het boek.
De familie van Hitsje heeft de kaart bewaard.
Ik heb het handschrift vergeleken met dat van een brief van oma aan Marion en het is duidelijk dat ik me niet vergis.
Kleindochter Marion schreef:
… “Zij kon in haar latere leven met dunne pennen een ingewikkelde steek breien en lezen tegelijkertijd. En dan nog een half pand per avond of zoiets. Tenminste: die verhalen gingen altijd… . “
Oma Braaksma bleef altijd in Friesland wonen. Haar moeder overleed vijf jaar na haar man, maar zij bleef bij haar vader en vergezelde hem ook toen hij, na zijn pensionering, richting Leeuwarden verhuisde. Haar vader overleed in 1943. Zelf overleed ze in 1971 en werd 82 jaar. Ik vond het bijzonder om in het boekje bij toeval dit verhaal over Marions oma terug te vinden.
Maar haar andere oma mag ook niet onvermeld blijven. Oma Janke werd geboren in 1881 in Friesland. De enige foto die ik van haar heb is deze:
Ook zij deed een opleiding tot onderwijzeres en kon eveneens heel goed breien. Ze trouwde toen ze 35 jaar was. Ze woonde in Marssum en was begin 60 jaar toen de Tweede Wereldoorlog uitbrak. Ze hadden in Friesland gemiddeld minder last van de oorlogshandelingen totdat de Duitsers besloten het vliegveld Leeuwarden te bombarderen. Het vliegveld, de Duitsers noemden de basis “Fliegerhorst Leeuwarden”, werd op 24 februari 1944 getroffen. De rookwolken van de ontstane branden waren tot in de zuidwesthoek van Friesland waar te nemen. Niet alleen op de vliegbasis zélf, maar ook in Marssum werd aanzienlijke schade aangericht. Hier waren zelfs enkele doden te betreuren, waaronder, zo bleek, de oma van Marion. Het verhaal gaat dat haar opa boven in het huis bezig was en na het bombardement oma ging opzoeken met de overtuiging dat ze beiden met de schrik vrij waren gekomen. Helaas bleek zijn vrouw dodelijk te zijn getroffen. Ze overleed op 63-jarige leeftijd. In mijn collectie heb ik twee breirollen die door haar zijn gemaakt.
Janke Douma heeft haar initialen gezet op het breiwerk. De ene lap bestaat uit recht/averecht varianten, het andere lapje uit ajoursteken.
Hun vaardigheden zijn toch in zekere zin doorgegeven aan hun kleindochter Marion want ook zij werd een vaardige breister, die met hele dunne naaldjes overweg kan. Zij heeft zelfs enkele artikelen geschreven voor handwerktijdschriften over poppenkleren. Onderstaand een exemplaar van haar hand.
Ik ben blij deze verhalen bij elkaar te kunnen brengen. De handwerken zijn mooi, maar de verhalen áchter de handwerken maken het altijd weer zó bijzonder!’
