Bloemen bloeien op Papier


Vroeg 19e eeuw, collectie Regionaal Archief Rivierenland.

Gisteren werd de expositie Bloemen bloeien op Papier in Museum de Kantfabriek geopend. Op deze tentoonstelling zijn veel 19e eeuwse handgekleurde borduurpatronen te zien uit de collectie Atlas Landwehr-Vogels en Gerards-Mensink, met bloemen als hoofdmotief. Ook voorwerpen zoals gebreide tasjes, alba amicora en enkele geborduurde voorwerpen naar oude patronen zijn er te zien, naast enkele ingebonden handwerktijdschriften uit deze periode, waarin soms handgekleurde patronen werden meegeleverd. Om je een indruk van de tentoonstelling te geven, maakte ik gisteren enkele foto’s.


In blauw papier en karton uitgevoerde borduurdoos met op de deksel een voorstelling van twee dames die elkaar borduurwerk laten zien in een park of tuin, en drie kinderen waarvan er één zit te borduren. Datering: waarschijnlijk eind 19e eeuw. Herkomst: gezien de borduurpatronen vermoedelijk Frankrijk. In de deksel van de borduurdoos bevindt zich een handgekleurd borduurpatroon van Sajou uit 1852. Collectie: Gerards-Mensink.


Bakje van hout/karton met bruin papier en goudopdruk bekleed, waarin vier doosjes staan: elk doosje is voorzien van bruin papier en de binnenkant is bekleed met beige zijde. Op de bovenkant zijn vier vorstellingen geborduurd met één draadje borduurgaren op canvas. Doosje één: een bijenkorf onder dak met groen en bijen. Doosje twee: een ovale krans met blauwe vergeet-me-nietjes en bladeren. Doosje drie: een gedachtenisgebouw naast een treurwilg en tussen bosschages. Doosje vier: een brug over water tussen groen en een boom, en enkele vogels. Datering: vermoedelijk eind 19e eeuw. Herkomst: waarschijnlijk Duitsland. Collectie: Gerards-Mensink.


Handgekleurde patronen die door een mevrouw in een boek zijn geplakt. Collectie: Gerards-Mensink.


Een handgekleurd borduurpatroon uitgegeven door Heinrich Kühn, Berlijn, 1867-. De voorstelling op het borduurpatroon bestaat uit een kwart motief: langwerpige bladeren en een oranjegeel papegaaitulp in jugendstil. Collectie: Regionaal Archief Rivierenland.

Tot ongeveer 1850 werd geschept papier gemaakt van katoenen en linnen lompen. Na 1850 werd door de schaarste in textiel gezocht naar andere manieren om papier te maken. Eén manier was gebruik te maken van houtsnippers.

In het eerste gedeelte van de 19e eeuw maakte men gebruik van koper- of staalgravures om het raster op het papier te drukken. De gravure leverde per ontwerp zo’n honderd tot tweehonderd exemplaren op. Door de grote vraag werd er overgegaan op steendruk. Hiermee kon men een eindeloos aantal afdrukken maken.

Grotere uitgevers van handgekleurde borduurpatronen hadden kunstenaars in dienst. Deze ontwierpen zoveel mogelijk naar de behoefte van de potentiële borduursters. Zo waren bloemen en bloemcomposities in de Biedermeiertijd (1815-1848) een grote hype. De uitgevers maakten gebruik van inkleurders. Jonge meisjes en vrouwen werden opgeleid om de patronen in de gewenste tinten in te kleuren met gouache en waterverf.


Ingebonden tijdschrift Le Guide Sajou 1852. Op de aangegeven plaatsen in het boek de ‘catalogus genérale’ informatie en prijzen met betrekking tot de dan toe gemaakte handgekleurde borduurpatronen van Sajou. Daarnaast bevat dit ingebonden tijdschrift handgekleurde en gedrukte patronen. Collectie: Gerards-Mensink.


Een lange borduurlap voor petit point, waarschijnlijk voor een belkoord: wol op canvasstramien. Datering: 1850-1871. Het patroon is in lange steken uitgezet (rapport) en is gedeeltelijk voorgeborduurd zodat de borduurster het aangegeven patroon maar hoeft te volgen. Linksboven het etiket van Sajou met het (patroon)nummer 4846. Herkomst: Firma Sajou, Rue de Rambuteau 52 in Parijs. Collectie: Gerards-Mensink.


Het patroon is op hardboard geplakt, waarschijnlijk bestemd voor verhuur. In de verf zit gom. Sticker van J. Jolles Studio Wenen. Op het patroon staan werkaantekeningen, achterop een stempel waarop onder andere het stekenaantal: 23.940. Het patroon kan bedoeld zijn voor een tas of een paneel. Datering, vermoedelijk tweede helft 19e eeuw, de uitgever is onbekend. Collectie: Gerards-Mensink.

Door Museum de Kantfabriek was een wedstrijd uitgeschreven. Vijf oude borduurpatronen vormden de inspiratiebron voor kunstenaars die werken hebben ingestuurd en dat waren er maar liefst 155!
Een jury beoordeelde de inzendingen en zestien genomineerde werken zijn op de tentoonstelling te bewonderen. Uiteindelijk zijn drie werken als prijswinnaars aangewezen die tijdens de opening bekend werden gemaakt. Morgen laat ik de foto’s zien van de kunstwerken die een prijs hebben gewonnen. Tijdens de tentoonstellingsperiode bestaat de gelegenheid voor bezoekers om een publiekswinnaar te kiezen, die na afloop van de tentoonstellingsperiode bekend wordt gemaakt.

De expositie Bloemen bloeien op Papier in Museum de Kantfabriek is te zien tot en met 8 oktober 2017.