Jan Houtman – Theo Spaan-Houtman



Hilda: ‘Nadat ik het boek van Jan Houtman had gekregen, vorig jaar voor mijn verjaardag, was voor mij een ding heel duidelijk, ik zou en moest een keer de merklappen van Jan Houtman zien. Eind juli was het dan zover. Met DH samen op stap richting Aerdt. We belandden in een prachtige omgeving nabij de Rijn. Aerdt is echt nog een idyllisch dorpje waar de koeien heerlijk ontspannen in de wei liggen. Bij het huis “Hofstede de Haemmaeker” aangekomen, werden we enthousiast begroet door Theo.



We moesten nog even wachten voordat hij ons te woord kon staan. Een ander echtpaar werd nog rondgeleid door hem. We mochten wel alvast de merklappen bekijken. Dat deed ik dan ook gretig. Het huis straalde een warme sfeer uit. Naast merklappen stond er ook een hele verzameling poppen in klederdracht.



Op een kastje vond ik kaarten met merklappen erop. Gelijk een paar uitgezocht. Natuurlijk ook een voor de textielpost. Theo nam ondertussen afscheid van het echtpaar en vervolgens begon hij met oprechte liefde te vertellen over de merklappen van Jan. Theo, al meer dan 40 jaar was hij de partner van Jan, is nu voorzitter gesteund door een kundig bestuur van de Jan Houtman Stichting. Op deze manier is het mogelijk om de onderhoudsgevoelige hofstede, het bijeen houden van de collectie van Jan en het exploiteren van de merklappenexpositie in stand te houden. De naam Haemmaeker is ontleend aan de makers van haam, tuig en zadel voor de paarden. In wat nu “de deel” is van de hofstede werd vroeger, ongeveer 200 jaar geleden, paardentuig gemaakt en hersteld.

Jan werd geboren in Medan op Sumatra in 1929. Zijn vader was een Nederlander en zijn moeder een Duitse. Ruim voor de oorlog verruilde het gezin Nederland voor Duitsland. Een moeilijke jeugd ging Jan tegemoet. Terug in Nederland telde het om het verleden zo snel mogelijk te vergeten. Jan werd graficus. Van zijn vader kreeg hij een startkapitaal en in 1954 liep de eerste opdracht van de persen. Jan zag in 1969 een antieke merklap die hem aansprak. Aan Albarta Meulenbelt, conservator van het Nederlands Openluchtmuseum in Arnhem, vroeg hij advies. “Te duur en bovendien niet echt mooi”, was haar mening. “Maar waarom ga je zelf geen merklap borduren?” Borduren werd zijn nieuwe hobby. Op de eerste lappen werd geëxperimenteerd met strooimotieven. Maar al gauw zie je zijn grafische achtergrond naar voren komen. Perfecte kleur, vorm en balans in zijn ontwerpen. Vele onderwerpen snijdt hij aan. Namen, data, hun levensbomen lopen als een rode draad door de collectie.



Jan borduurde altijd met een borduurring en de meeste merklappen zijn op aïda geborduurd, want kruisjes moesten allemaal recht zijn. Bij het raam uitkijkend op de tuin, waar Theo meestal te vinden is naast zijn werk, zat Jan altijd te borduren. Nu nog staat zijn mandje met zijn borduurwerkje erin op dat plekje. Jan heeft ons een echte schat nagelaten.



Het boek “Een leven in Kruissteek” is een echte aanrader. Niet alleen staan bijna al zijn merklappen erin afgebeeld samen met twee patronen, maar ook het levensverhaal van Jan staat erin beschreven. Een kunstschat die mij de afgelopen dagen weer bezig heeft gehouden.



Mijn dank gaat uit aan Theo Spaan-Houtman waarvan ik de overzichtfoto’s mocht maken in zijn huis welke een ode is aan het werk van Jan Houtman.’