Maandag, dinsdag, woensdag, of wat voor dag het ook is, het maakt niet uit, iedere dag van de week is het wasdag voor mij. Maar vandaag was het een ‘ouderwetse’ wasdag waarop de wasmachine op volle toeren draaide. Het weekend bracht volop linnengoed mee naar huis en de kleding van de thuisgebleven kids puilde uit de wasmand. Gelukkig hoefde ik gisteravond laat niet de ketel op te stoken om vervolgens vandaag de was met de hand uit te spoelen, door de wringer te halen en daarna met de wasknijpers op te hangen aan de waslijn. Mijn wasmachine deed het werk.
De Friese Vrouwen van Nu bestaan 90 jaar en het bestuur vond dit een mooi moment om de geschiedenis vast te leggen. Een fotoverzamelproject was het vervolg. Samen met Tresoar zijn de Vrouwen van Nu erin geslaagd ruim 800 foto’s te verzamelen van het huishouden en interieur van de afgelopen 90 jaar in Friesland. Honderden foto’s zijn gedigitaliseerd, waarvan een 90 tal te zien zijn op de expositie Vrouwen van nu hebben het maar gemakkelijk!?
De tentoonstelling is tijdens openingsuren van Tresoar te bezichtigen tot en met 31 januari 2010. Ruim 600 foto’s zijn hier digitaal te bekijken. Neem even de tijd om door de geschiedenis te wandelen. Herkenbare momenten komen voorbij, zoals deze:
Ik heb nog een foto van mijn moeder bij het gasfornuis waarop een zinken teil met “kookwas” staat te pruttelen.
Ze moet toch wel sterk zijn geweest, want die volle teil tilde ze na het koken van dat fornuis af om die was buiten verder te gaan spoelen en wringen. Tenminste, zo herinner ik me dat vaag.
die vrouwen van toen waren helden!
altijd interessant die foto’s van het ‘gewone’ leven van vroeger. ik ga ze eens rustig bekijken.
De was werd altijd, zomer en winter buiten gedaan op een bok waar de wringer op vastzat, de teilen en het wasbord en de harde boender. Mijn moeder had voor slecht weer een oude regenjas waar de mouwen gedeeltelijk van afgeknipt waren. Het was een feest als je mocht helpen de wringer te helpen draaien. Later zag je op de campings nog vaak een oude wringer bij de caravan staan om zo de was uit te wringen.
Nu vertrouw ik nog steeds op mijn Miele van 21 jaar oud die hier dagelijks draait.
elma
dag berthi
mijn moeder vertelde dat zondagavond de was op het fornuis, met hout en briketten gestookt., in de zinken sterieliseer -ketel, geweekt werd met soda en gewassen, mijn vader zette hem erop, op maandagochtend kwam de melkboer, en tilde bij .(bijna)alle .gezinnen van het huizenrijtje de wasketel er weer af.
buurvrouwen waren, moesten, vaak veel socialer zijn om economisch te kunnen werken.
groeten ton
Volgens mij wordt er tegenwoordig meer gewassen dan vroeger: het gaat zoveel makkelijker met onze machines. Is er nog iemand die meer dan twee dagen met ‘ongewassen’ kleding rondloopt?
wat leuk, dit was mijn “eerste” zelfgekochte stoel van de rietvl+echters uit Friesland, Heeft tot voor een paar jaar nog dienst gedaan op mijn balkon, Moet een leuke tentoonstelling zijn voor de oudere generaties Ik ken dat was tafreel van de foto ook nog .
Als de dag van gisteren gaat het aan mij voorbij .
De was werd gekookt in een wasketel op het duveltje een laag rond kacheltje in de schuur waar je van alles in kon stoken .
Bij goed weer wassen buiten en anders ook in het schuurtje .
Er was geen wringer , maar een plank en borstel om alles schoon te boenen de vuile plekken weg werken .
Heel wat emmers en teilen voor alles wat apart gewassen moest worden .
Het fornuis in de keuken , dat was een uitkomst in de oorlogsdagen .
Afwas in een ovaal emaille teiltje .
Toch was er veel gezelligheid die dagen en hadden we niet zo,n haast .
De radio , op de woensdag middag werd er gestreken al die witte overhemden van mijn vader met een mooi front dat werd allemaal gesteven .
En dan kon ik luisteren naar het kinderkoor van Jacob Hamel .
Lekker warm rondom de kachel en als het ging schemerem zou ik graag willen dat het uren en uren zou duren .
De kolen scheppen achter in het kolenhok , was wel een wat minder werkje .
Wat werd er lekker gekookt , al was ik een slechte eter in die dagen .
Maar in het weekend was het altijd extra lekker en wel naar mij smaak .
Zo heb ik eigenlijk koken geleerd op de zaterdagavonden met moeder in de keuken staan en alleen maar kijken en soms iets proeven .
Ik kan nog heel lang doorgaan met de oude herinneringen .
Even naar de werkelijkheid terug en och zo af en toe eens een beetje mijmeren over vroeger toen alles echt anders was , maar toch wel een fijne tijd onze jeugd en nog vol plannen .
Daar moeten we eens even goed voor gaan zitten, al die oude foto’s. Veel ervan zit nog in m’n geheugen als de dag van gisteren. Maar of het nou allemaal zo leuk was zoals we het ons zo graag herinneren. Ik voel me iedere keer luxe als ik de was van de machine in de droger stop en de overhemden vervolgens met het stoomstrijkijzer bewerk. Mijn moeder was op maandag versleten van het harde werken en dan dinsdag de hele dag strijken met een strijkijzer zonder thermostaat. Er schroeide dus nog weleens zo’n wit gesteven overhemd en dan kon ze weer opnieuw beginnen. Op woensdag herstelwerkzaamheden en zo was ieder dag gevuld. En haar handen.. Wassen of liever gezegd spoelen gebeurde met koud water, ook in de winter. Als je dan buiten stond leverde dat flink wat kloven en ruwe handen op. En zeer dat dat deed. En met die handen kon ze echt geen fijn borduurwerk maken. Ze moest bovendien sokken en truien breien, niet voor de aardigheid maar omdat het moest en dan is het ineens een heel ander verhaal. Tja wij die kinderen waren in de jaren vijftig denken soms met weemoed terug aan die jaren. Maar als ik eerlijk ben zou ik voor geen goud willen ruilen met de vrouwen van toen. Wij hebben nu, in onze goed verwarmde huizen, met alle apparaten een geweldig leven. En daar geniet ik ieder dag van en dus ga ik vanmiddag lekker handwerken.
Anneke SK
De grote teil met wasgoed heeft nog lang bij ons op het gasstel gestaan. Onderbroekensoep noemden we dat. De grote wasketel ging op de driepoot. Vroeger heb ik thuis en bij mijn opoe mee moeten helpen met overalls te boenen op de plank. Wat had ik daar een hekel aan. Het eerste spoelwater was koud water. Het deed mij zo zeer aan mijn handen vooral als jij je handen ook nog eens stootte. Wasgoed door de wringer halen was natuurlijk wel leuk werk. Lakens werden ook vaak eerst met twee man met de handen gewringd (of is het gewrongen) en daarna door de wringer gehaald.
Hadden de vrouwen het vroeger zwaarder? Lichamelijk wel. Maar tegenwoordig is alles gehaast. Als moeder zijnde moet je nu veel meer rollen vervullen en je regelmatig in tienen splitsen.
Gisteren kwam mijn vriendin terug uit Australie. Ze heeft voor mij 3 tijdschriften over handwerken en een vingerhoed meegenomen.Heel erg leuk.
Prachtig wel heel herkenbaar.
Zie mijn moeder zo weer zitten met haar breipennen.
Altijd druk bezig ze kon beslist niet stil zitten.
Als ze er nog zou zijn dan was ze nu 93 .
Zo herkenbaar deze foto’s.Roept veel herinneringen op.
Ja ‘de was van vroeger’,daar denk ik ook nog al eens aan terug als ik mijn ‘wasjes’in de wasmachine stop . Een groot gezin :vader moeder en 12 kinderen op een boerderij,wat een berg wasgoed(waaronder ook echt vuile) leverde dat op.
Eerst het witte goed in de (heel grote) koperen ketel en dan aflopend in ‘vuil’de rest van de was.Wapperend wasgoed aan de waslijn en daarna nog het strijken en wegwerken van die berg.En dat kwam elke week terug!
Wat hebben wij het wat dat betreft nu gemakkelijk.
We mogen echt wel bewondering hebben voor de vrouwen die vroeger in onze contreien de was deden en voor de vrouwen die ik zag in Azie die gehurkt aan een modderige (en vervuilde) rivier de was deden.
in 2006 schreef ik al een blog als ode aan m’n moeder
http://ellabella.web-log.nl/ellabella/2006/01/maandagmorgen.html
groet Elly
ps ben jij dat breiende meisje??
Wat een mooi tijdsbeeld, heel herkenbaar. De geur van de was die stond te koken. In het sop van de witte was werd later de bonte was gedaan. Ik doe nog steeds eerst de witte (wat is nog wit ?)en daarna de bonte was, maar niet in hetzelfde sop hoor.
Wij hadden een Miele wasmachine met van die grote schoepen erin, daar werd dan de hete was ingedaan, daarna werd alles in teilen gespoeld en door de wringer gedaan. Ik denk nu wel eens dat mijn moeder het in die tijd niet echt druk had met het huishouden. Ze had een dienstmeisje, ik denk elke dag, maar dat kan ik mij niet meer goed herinneren. Wat een luxe eigenlijk, maar wij waren een zogenaamd middenstandsgezin en daar was dat kennelijk heel gewoon.
Ik heb nog gekeken of ik bekende mensen tegenkawm op de foto’s, maar helaas.
Groet Margriet
Zo’n herkenbaar beeld.
Gelukkig wel een beeld van “toen”.
Nu vindt mijn moeder het onvoorstelbaar dat ik géén droger heb. Zij kan niet meer zonder.
@Elma 27 jaar deed de mijne trouwe dienst. Nu staat er weer een Miele te draaien.
@Hilda, je kunt het meebrengen van zulke dingen ook beter overlaten aan een vriendin dan aan je zoon 🙂
@Saskia, foto’s met huishoudelijke klussen zijn schaars. Bewaar de foto goed!
@lheurebleue, zeker boeiend. Ik maak nooit foto’s van huishoudelijke klussen. Moet ik toch eens overwegen!
@Elma, ik heb bewust gekozen om een foto van een wringer te laten zien. Tijdens lezingen merk ik vaak dat mensen niet het verschil weten tussen een wringer en mangel.
@ton kersten, de melkboer had naast zijn gewone werk dus nog een extra taak erbij op maandag. Een zware dag voor hem.
@mieke s, hebben vrouwen van nu het makkelijker gekregen? Een goede titel voor deze tentoonstelling want we wassen inderdaad veel meer en vaker. In verhouding besteden we net zoveel of meer tijd aan de was vandaag de dag. En dan noem ik alleen nog maar de was.
Er wordt tegenwoordig ook veel meer tijd besteed aan de kinderen en alle clubjes van ze. Ik geloof niet dat de vrouwen het makkelijker hebben gekregen. Ontelbare vrouwen krijgen tegenwoordig te maken met een burn-out. Ze willen/moeten zoveel!
@Basje, dan heb ik de goede foto voor jou uitgekozen!:-)
@Gerrie, er was in ieder geval veel meer rust in het gezin dan vandaag de dag. Vorige week sprak ik een leidster van een peuterspeelzaal. Geloof het of niet, maar zij vertelde dat steeds vaker de peuter de boterham op de peuterspeelzaal moet opeten want thuis is daar geen tijd meer voor terwijl een peuterspeelzaal geen crèche is.
@Anneke SK, van de ene kant hebben we het veel beter gekregen, maar van de andere kant brengt deze tijd voor veel moeders ook veel onrust mee. Ze willen/moeten zoveel. De ‘nieuwe’ ziekte burn-out klinkt me te vaak in mijn oren. Elke tijd heeft zijn voors en tegens. Ik zou ook absoluut niet terug willen naar de jaren zestig. Misschien dat de nieuwe generatie het perfect gaat regelen!?
@Hilda, onderbroekensoep… wat een prachtig woord!
Geniet vandaag van de handwerktijdschriften uit Australië!
@Elly, ik heb je log over je moeder weer gelezen! Een mooi eerbetoon aan haar!
Nee, dat ben ik niet op de foto. Deze foto komt uit het archief van Tresoar.
@Margriet, dat is inderdaad een luxe om een dienstmeisje in huis te hebben.
@Ine, in 1981 kocht ik mijn eerste Miele wasmachine, een halfautomaat zoals dat werd genoemd. Je moest apart centrifugeren. Alleen maar problemen mee gehad. Een paar keer werd deze wasmachine ingeruild voor een andere Miele, wederom een halfautomaat. Miele kwam er achter dat deze wasmachine geen succes was en stopte met de produktie. Ik stapte over op een AEG wasmachine, wederom een halfautomaat, die er nog steeds staat. Helaas is de centrifuge kapot waardoor ik een losse centrifuge heb moeten kopen. Begeeft deze wasmachine het, dan komt er voor de eerste keer een volautomaat te staan. Ik ben dus toch nog wel een beetje ouderwets!:-)))
Vandaag vlogen de zeepbellen je om de oren .
Wat een wasgoed werd er gedaan .
Het strijkgoed komt later wel , eerst een beetje de kachel opstoken , we krijgen een koude nacht . En dan een rustig avondje bij de radio , misschien is er wel een mooi hoorspel .
Of de familie competitie , daar luistert heel Nederland naar . Zeg heb je dat al gehoord , ik las het in de krant er worden speciaal vergaderingen verzet zodat iedereen naar de familie competitie kan luisteren . Die mensen daar bij ons om de hoek hebben zich ook opgegeven om een keertje mee te doen . Nou dan luistert natuurlijk het hele dorp .
Het is zo gezellig om er naar te luisteren .
Mijn “wasdag” herinneringen komen heel veel overeen met die van Mien B. hierboven. Heel nostalgische, mooie herinneringen heb ik aan die tijd maar ben toch heel blij dat ik een moderne wasmachine en droger heb.
Maar of jonge moeders het nu gemakkelijker hebben? Vaak betwijfel ik dat. Mijn moeder was de manager van haar eigen grote gezin, het was zeker zwaar maar zij nam haar eigen beslissingen. Jonge vrouwen van nu moeten vaak voor 8.00 s’morgens de kinderen in de creche hebben, de hele dag bij een baas werken en s’avonds en in het weekend wasjes draaien. Ik ben iemand van inbetween. Interessant te zien hoe snel het leven verandert.
XXXm
Hier nog een aanvulling op de WASDAG..kennen jullie het verschijnsel
“wasmaschine verhuur””? nou dat gebeurde bij ons.
Met een zaak in opbouw(dus iedere cent ging in de zaak en werd niet aan een dure wasmachine besteed) en een schuur die vol was omdat de Motorfiets er in moest staan, kwam er iedere maandag een man met een bakfiets en daarop een stel van die kleine (ik meen merk Hoover) snelwassertjes. Die kon je huren per uur.
Dus dat was doorwerken geblazen want o als die man voor de deur stond en je was nog niet klaar dan had je een pech !!
Waarom hebben vrouwen het nu drukker? Ikzelf heb toch echt ook 40 jaar gewerkt en dat was voor mijn generatie niet gewoon. Vooral in de jaren zestig werd er in meer of mindere mate “schande” van gesproken. Ik was onderwijzeres maar werd ontslagen toen ik in 1967 ging trouwen want een getrouwde vrouw hoorde in haar huis. Echt zo kort geleden is het pas. Veel jonge vrouwen kiezen vaak voor hun drukke leven Niet altijd natuurlijk maar ik kijk vaak met verbazing naar het reilen en zeilen van mijn 4 dochters c.q.schoondochters. Ze “moeten” alles. Werken, sporten, sociale verplichtingen, zeer intensief met de kinderen bezig zijn en dan ook nog een beetje huishouden. Ik wil beslist niet generaliseren maar veel kan best een beetje minder en kijk dan krijgt een mens ineens weer ruimte om te ademen. Bovendien kunnen de vrouwen van nu kiezen hoe ze hun leven indelen, voor de vrouwen van toen was er geen sprake van kiezen. Het was zoals het was.
Anneke SK
O Lies die wasmachineverhuur kan ik me ook nog herinneren. En daar kom ik weer: die arme mannen die de hele dag met die loodzware machines trap op trap af moesten sjouwen. De arbeidsinspectie zou het nu absoluut verbieden. Nee diep respect voor die generatie die zo keihard heeft gewerkt.
Anneke SK
In ongeveer 1950 was er in Zwolle een optocht met ook reclamewagens ertussen. Op één wagen stond een wasmachine met daarnaast een stoel waar een vrouw in zat te breien, ik was 6 jaar, maar dat breiwerk sprak mij toen al aan. De was werd door de machine gedaan en je kon rustig zitten breien.
elma
wow die hadden wij ook thuis en mijn moeder is nog maar 65!!
ik zag ook een leuk boek liggen vandaag ,maar nog niet goed kunnen bekijken:
http://www.uitgeverijbalans.nl/web/Auteur/Boek-5.htm?dbid=22612&typeofpage=118930
verschillende tijden zijn niet altijd makkelijke te vergelijken. Eerst werd je als vrouw ontslagen als je ging trouwen (tenzij je nodig was), de periode daarna (jaren 70) stopte je met werken als je kinderen kreeg, want immers: deeltijdbanen bestonden niet of je moest genoegen nemen met eenvoudige baantjes beneden je ‘kunnen’ en voor weinig geld, en al zou je willen: crèches waren nog maar net mondjesmaat uitgevonden. Nu MOETEN veel vrouwen erbij verdienen, omdat een huis huren danwel kopen in bepaalde streken van Nederland zo duur is, dat de kostwinner (alleen het woord is tegenwoordig al gedateerd) het met zijn/soms haar salaris alleen niet kan opbrengen, en dan zijn dit nog niet eens jonge mensen die de èn, èn, èn dingen willen en doen. Maar vergeet ook het verhaal van AOW niet: allen die na 1950 geboren zijn en die een partner heeft, die flink jonger is, zal wel moeten blijven zorgen voor een inkomen, om zo het AOW-gat (gemiddeld zo’n € 8000,- per jaar!!) een beetje te compenseren, en dat kan alleen maar, dacht ik in de nieuwe plannen van de regering, als je bewezen 15 jaar lang (vòòr je AOW) minimaal 3 dagen per week hebt gewerkt! Je partner zal maar 12 jaar ouder zijn! De bofkonten van voor 1950 krijgen hun AOWgat nog gecompenseerd! Allen van net na die datum, die wel in dezelfde traditie zijn opgegroeid van hen (bij kinderen krijgen stoppen met werken), hebben zonder vooruitziende blikken, weinig gelegenheid gehad zelf dat gat op te vullen met, dure, verzekeringen. Het is moeilijk te vergelijken…. Ik vind het wel knap, dat vrouwen zoals Anneke SK, ondanks de tegenwind door zijn blijven werken. Naar ik hoop, dan wel omdat je het werken leuk vond en niet dat het ‘moest’.
‘Vroeger’ leek het me toch wel ‘makkelijker’ omdat het simpeler stramien van het leven vastlag en we van veel dingen die we nu hebben, nog geen weet hadden. Ondanks dat het huishoudelijke werk beslist niet makkelijker was dan vandaag de dag met alle hulpmiddelen die ons nu ter beschikking staan
En natuurlijk was ik het die de reactie van 22.10 uur erbij voegde.
@Gerrie, de zeepbellen maken veel los vandaag!
@Martine, voor mij geen nostalgische herinneringen aan de was. Ik vond het vroeger bij mijn moeder een zeer rommelige dag.
@Lies Huizer, nooit van gehoord. Het was al hard werken op de wasdag, maar met een ‘wasmachine verhuur’ was het dubbel zo hard werken!
@Anneke SK, is het niet zo dat men teveel naar elkaar kijkt en de meeste mensen niet onder willen doen voor elkaar? Jammer eigenlijk!
Als je als ouder zijnde al geen keuzes kunt maken, hoe moeten de kinderen dat dan kunnen?
Na de geboorte van Matthijs stopte ik met werken. Een bewuste keuze van mij. Vrij snel erna verhuisden we naar het zuiden van het land. Parttime werken was nog niet zoveel mogelijk in die tijd en daarbij had ik de handicap dat ik het dialect niet beheerste dat toch een pre was.
@elma, toen dacht je al dat je het later zo zou gaan regelen.
@Frederike, nu haal je een onderwerp aan dat hier van toepassing is.
@Hilly, lijkt me een interessant boek!
Een tante van mijn moeder had 17 kinderen. Daar moet ik wel eens aan denken. Hoeveel was zal ze wel niet hebben gehad. Hoeveel strijkgoed, verstelwerk.
Ik ben wel benieuwd naar al die foto’s. Ga ze op een rustig moment allemaal eens bekijken.
@Gerrie: ik ben zo blij dat u/je hier reageert…jammer dat u geen eigen weblog heeft…altijd een heerlijke ,leerzame aanvulling op de logjes of soms gewoon gezellig ;))
Ik herinner me dat er vroeger op maandagochtend vroeg een wasmachine bij ons door de straat ging, voortgeduwd door de moeder en die werd dan naar de dochter gebracht. later die dag of misschien was het wel de volgende dag werd de wasmachine weer teruggebracht. Als kind keek je daar niet van op. De eerste wasmachine bij ons thuis was een zg. langzaamwasser, maar die beviel slecht. De centrifuge die aan de rechterkant zat is nog lang gebruikt, maar al snel had mijn moeder een Miele wasmachine waar ze erg zuinig op was.
En toch houd ik van al die oude dingen. Eigenlijk draait mijn hele blog daarom: waszakken in oude stijl, lavendelkussentjes, beklede mandjes en ga zo maar door. Maar ik realiseer me heel goed dat ik de tijd heb al die dingen te maken, omdat er een wasmachine, stofzuiger etc. in huis is.Dat is het grote verschil met de vrouwen van vroeger. Wat een luxe!Lfs, Rosa
Ik heb heerlijk de foto’s zitten bekijken! Wat een nostalgie zeg! Vandaar dat jij in het Noorden was!
Bedankt voor de interessante informatie
leuk al die reaktie’s op de foto’s op de foto staat mijn zus de foto is door mijn moeder genomen ze heeft heel veel foto’s gemaakt ze had er een goed oog voor nu was ze ook fotograaf en is ze dat ook haar hele leven gebleven zelfs nu op hooge leeftijd 94 jaar kan ze je nog vertellen waar je op moet letten.groetjes mieke
leuk al die reaktie’s op de foto’s op de foto staat mijn zus de foto is door mijn moeder genomen ze heeft heel veel foto’s gemaakt ze had er een goed oog voor nu was ze ook fotograaf en is ze dat ook haar hele leven gebleven zelfs nu op hooge leeftijd 94 jaar kan ze je nog vertellen waar je op moet letten.groetjes mieke