Textiel in context

Tussen 1996 en 2000 werden bij opgravingen in Groningen ongeveer 2800 textielfragmenten gevonden, een unieke ontdekking. Ze kwamen tevoorschijn uit de gracht die de Hertog van Alva in 1569 als onderdeel van een te bouwen dwangburcht had laten graven. De burcht is er nooit gekomen en een deel van de gracht is tussen 1577 en 1599 als stortplaats voor stadsafval gebruikt – ook door kleermakers en kledingverstellers – en daarna gedempt. ‘De kledingfragmenten zijn hierdoor goed te dateren’, vertelt Hanna Zimmerman.

Hanna Zimmerman ging na haar pensionering – ze werkte als studentenpsychologe – experimenteren met weven, naaien en breien zodat de textielfragmenten haar inzicht konden geven in de gebruikte technieken en sociaal-economische omstandigheden. Na tien jaar studie promoveerde Hanna Zimmerman op 76-jarige leeftijd, afgelopen maandag op haar proefschrift Textiel in context.

Bij het naaien, bijna altijd met linnen, werden ook nu nog bekende steken zoals de rijgsteek en de flanelsteek gebruikt. De stiksteek, die nu veel wordt gebruikt bij het op de hand naaien, komt echter bij de fragmenten bijna niet voor. De dubbele rijgsteek, die op het stiksel van de naaimachine lijkt, juist wel vaak.

De overgrote meerderheid van de textielfragmenten vertoont sporen van reparaties. De eenvoudigste manier was ergens een lap op of onder naaien.

Draaggemak telde blijkbaar niet bij de kinderkleren. Ze waren van stugge wol, hadden stijve halsboordjes en nauwelijks rekbare voeringen die kinderen niet de ruimte gaven zich vrij te bewegen. ‘Alle kleding was wel zeer vakkundig genaaid,’ constateert Hanna Zimmerman.

De Groningse elite droeg al gebreide kousen. Hanna Zimmerman ontdekte bij deze kousen een omslag in de breitechniek in de zestiende eeuw. ‘Eerst werd van de teen naar boven gebreid en later van boven naar beneden. Dat gaf een betere pasvorm, waardoor de benen sierlijker uitkwamen.’

Dit zijden masker met onhandig uitgeknipte ogen, neus en mond was waarschijnlijk van iemand die aan pokken leed of een door lepra verminkt gezicht had. Een masker van linnen of wol zou te pijnlijk zijn geweest.

Bron: NRC Handelsblad

38 gedachten over “Textiel in context

  1. Boeiend. En wat prachtig dat iemand zoveel jaren daar aan wil wijden. En zeker op die leeftijd. We moeten dankbaar zijn voor haar geduld, doorzettingsvermogen en daadkracht om dit onderwerp zo in kaart te brengen. Hulde aan Hanna Zimmerman!!

  2. wat een geweldige vondst en wat prachtig dat Hanna Zimmerman dit heeft opgepakt. Bewonderenswaardig !! Ik zag dat haar proefschrift 399 pagina’s telde………..

  3. Wat een mooie vondst en mooi dat dit bewaard is gebbleven.
    Knap van Hanna op die leeftijd dat nog kunnen doen.
    Oo nooit bij stilgestaan dat er maskers gedragen werden.

  4. Wat een boeiend verslag!! Bewonderingswaardig dat ze dit heeft opgepakt…
    Wat een vonst!! Een masker om je gezicht te verbergen.

  5. Wat goed dat Hanna Zimmerman nu de aandacht krijgt en hulde toegezwaaid krijgt die ze ten volle verdient. Wat een passie en doorzettingsvermogen blijkt uit haar werk. Ze laat een geweldig mooi document na. Ik ben eigenlijk meteen al nieuwsgierig waar ze zich nu weer mee bezig gaat houden, zulke mensen stoppen niet vanwege hun leeftijd, die gaan altijd verder met ontwikkelen. Het hele verhaal dat je schreef was even helemaal weg toen ik over dat masker las, ik kreeg meteen een knoop in mijn maag, hoe afschuwelijk moeten deze mensen zich gevoeld hebben en moet je je voorstellen dat lang niet iedereen zich een Zijden masker heeft kunnen veroorloven. Ik zag vorig jaar een reportage op de televisie over mensen van deze tijd bij wie door een zeldzame ziekte hun gezicht heel erg verminkt raakte en zelfs weg raakte, zij dragen ook een masker, het komt dus ook nu nog voor. Indrukwekkend log.

  6. Wat geweldig dat je zoiets vindt en je bent dus nooit uitgeleerd. Petje af voor Hanna Zimmerman om zich op die leeftijd zich nog te gaan verdiepen in iets heel nieuws (ouds)Ik vind het een heel boeiend verhaal.

  7. Bewonderenswaardig, op zo’n leeftijd nog zo actief met onderzoek bezig te zijn. Hulde aan Hanna Zimmerman!

  8. Wat een vondst daar in Groningen, dat is wel een proefschrift waard. Ik werd net als Corrie ook geraakt door dat verhaal van het masker….

  9. Wat een enorm onderzoek is dat geweest !
    Geweldig , ze heeft er zeker al haar energie en liefde ingestoken .
    Ik denk wanneer je met zoiets bezig bent het wilt afronden en niet kunt stoppen .
    Al zal er toch tijdens dit onderzoek wel eens tegenslag geweest zijn .
    En weer zo bijzonder dat wij er hier over mogen lezen .

  10. Ja, dit is indrukwekkend. Zoveel passie als deze mevrouw heeft, om iets uit het verleden naar boven te halen… Ik ben het met Corke eens, zo’n gedrevenheid gaat door. Als je je ergens in specialiseert wil je méér weten en dit onderwerp geeft weer zoveel ‘sleutels’. Neem nou dat masker.
    Hier in Maastricht werden vroeger mensen die aan de pest leden uit de stad verbannen. Ze brachten de mensen door een van de poorten in de stadsmuur weg uit de stad. Deze poort heet de Helpoort. Je verbannen weten. Je naderende dood weten. Vreselijk.
    Ik heb veel bewondering voor mevrouw Zimmerman die aan haar studie vele jaren wijdde.

  11. Zeer boeiend om te lezen ! Bewonderenswaardig dat je op deze leeftijd nog zo actief hiermee bezig bent.
    Wat lijkt het me heerlijk dit soort onderzoek te plegen.

  12. Wat geweldig van Hanna Zimmerman om dit jarenlang te onderzoeken !!!!!

  13. Wat een geweldig verhaal over dit onderzoek!
    Bij welke faculteit promoveerde Mw. Zimmerman?
    Geschiedenis? Kunstgeschiedenis?
    Ik ben benieuwd of er veel hoogleraren iets over dit onderwerp af geweten hebben?!
    Hoe kan dit textiel trouwens zoveel eeuwen lang zo goed bewaard gebleven zijn? Textiel vergaat toch, als het gewoon (onbeschermd) in de grond zit? Zo’n kwetsbaar zijden masker komt bijna ongeschonden tevoorschijn na dik 4 eeuwen.
    Is dit proefschrift ook in handelseditie verschenen?

  14. Geweldig dat iemand na zijn pensionering de tijd gebruikt om zo’n onderzoek te doen. In die tijd werd er kennelijk al gebreid. Vandaag vroegen mijn dochter en ik ons nog af hoe oud de breikunst eigenlijk is.
    PS Ik heb je wel gezien in Rotterdam, maar je was druk in gesprek en daar wilde ik niet in storen. Toen ging ik naar twee workshops en daarna is het er door de drukte en alle anderen die sprak niet meer van gekomen om je weer op te zoeken. Jammer, Volgend jaar beter.

  15. @Annita:Weer even laten merken dat ik wel eens een boekje lees
    :-)))
    De breikunst wordt al duizenden jaren beoefend!!
    Maar men is er noot achter gekomen hoe het ooit is uitgevonden of wáár.
    Daarover lopen de meningen uiteen.
    Perzië wordt weleens genoemd maar ook Israël, Egypte en andere landen.
    Er zijn ooit gebreide sokken aangetroffen in Egyptische graven met een datering tussen de 3de en 6de eeuw na Christus!!!!
    Ze waren niet gebreid uit één lange draad maar uit verschillende kortere draden.Verder weet ik nog dat de eerste breimachine al in 1589 werd uitgevonden.
    Zo’n studie als van mevr. Zimmerman lijkt me van historische betekenis. Wat geweldig dat ze de moed en de tijd heeft kunnen vinden om dit uit te voeren!

  16. Wat leuk om dit allemaal te lezen ! Hanna Zimmerman woont bij mij in het dorp. Ik wist natuurlijk wel van haar onderzoek en promotie. Maar wat goed dat je hier aandacht aan besteed Berthi. Ik zal haar bellen en haar op jouw site attenderen. Misschien wil ze nog wel wat aanvullende informatie geven over haar onderzoek, alhoewel ik dit artikel uit het NRC heel uitgebreid vind, veel uitgebreider dan het stuk in het Dagblad van het Noorden.
    Margriet Post

  17. @Josefien, nog een kleine toevoeging op jouw tekst. Geschiedkundigen hebben het beginstadium van het breien vastgesteld op ongeveer 200 na Christus.
    In het algemeen blijken de historici het er wel over eens, dat het breien in verschillende Europese landen slechts één gezamenlijke bron heeft gehad, namelijk Arabië en dat het vandaar uit is doorgedrongen, dankzij handelaren, zeelieden en landverhuizers van diverse pluimage. Dit lees ik in het Handboek voor breien, haken, kantklossen en frivolité, 1955.

  18. @Annita, jij hebt in ieder geval een welbestede dag gehad in Rotterdam en dat is het belangrijkste. We komen elkaar vast nog eens tegen op een andere plaats.

  19. @eva, dank je voor je speurwerk! Nu zie ik ook wat een jojo-hiel is. Alleen vraag ik me af of deze hiel prettiger aan de voet zit? Heb jij deze hiel wel eens gebreid?

  20. De Jojo-hak wordt ook wel boemeranghak genoemd.( Regia Design Line )
    In het boek ALLES OVER HANDWERKEN van Cantecleer op blz. 41 staan 3 soorten hakken beschreven, hier genoemd zandloperhiel.
    Elma

  21. @Elma, boemeranghak zie ik er in terug, maar over zandloperhiel moet ik nog eventjes denken!:-) Grappige namen, hoor!

  22. Dat masker.. wat apart.
    Ik wil je een compliment geven voor je weblog Berthi, ik ben er pas bij toeval op gestuit.
    En ben nu met terugwerkende kracht stukjes aan het lezen. Heel leuk

  23. @Tamara, gezellig dat je mee komt lezen en ook mee gaat praten!!
    Mijn archief van de logs gaat terug tot 20 augustus 2005, dit is de startdatum!!:-)
    Kost wel wat tijd!!:-))) Maar goed, met dit herfstachtige weer ga je toch niet de deur uit!!:-))

  24. Ja, lekker met een kopje thee 😉
    voordat ik naar mijn werk ga.
    Ik heb nogal wat te lezen inderdaad.

  25. @Tamara, gelukkig krijgen de logs geen pootjes (hoop ik) en blijven ze mooi op hun plekje staan!:-)

  26. Vandaag kwam het proefschrift van Hanna Zimmerman. Ik geniet! Ik heb om verschillende redenen interesse voor dit boek. Ik heb van mijn dertiende tot mijn drieëntwintigste in Groningen gewoond. Ik ben jurist, maar zeer geïnteresserd in geschiedenis en archeologie en iets jonger dan dr. Zimmerman, maar ik werk sinds twee jaar ook niet meer. Ik ben in mijn jeugd ook opgevoed met fraaie handwerken en naaikunst en doe er ook nog veel mee. Ik heb geweldig veel respect voor het feit dat zij op zo’n late leeftijd nog een dergelijk doorzettingsvermogen had/heeft. Het was voor onze generatie verre van vanzelfsprekend dat we gingen studeren, we zouden immers toch wel trouwen!! En promoveren…. dat lijkt een utopie. Geweldig veel respect en bewondering!!

  27. @mr.N.Wittich-Schmidt, hartelijk dank voor het plaatsen van de reactie. Gelukkig zijn er meer mensen die op latere leeftijd bijzondere en goede initiatieven nemen. Later meer hierover in een log.

  28. Sinds een paar dagen ben ik in het bezit van het boek van Hanna Zimmerman: “Textiel in context”.De laatste 4 regels uit het voorwoord vond ik prachtig !
    “Als laatste wil ik nog mijn handwerkonderwijzeressen van de lagere school danken voor de vaardigheden die ze mij hebben bijgebracht in naaien en kousen breien. Zonder deze vaardigheden had ik dit onderzoek niet kunnen doen.”
    Het blijft jammer dat er nu zo weinig aandacht is voor het aanleren en oefenen van allerlei technieken die met textiele werkvormen te maken hebben.
    Trijnie

  29. Ik kan nergens het antwoord vinden op het aantal toeren voor de grote hiel. en het is l maat hoe zit de verhouding dan met grotere of kleinere sokken, en welke maat is dit?

  30. Anneke, meestal is het hiellapje 4-5 cm voor volwassen sokken. Ik heb een overzicht op internet gevonden en weet niet of ik dat hier mag plaatsen. Maar stuur mij een mail, dan krijg je de URL van mij. Vraag Berthi maar naar mijn e-mailadres.

  31. Ik ben vorig jaar naar de lezing van Hanna in het Wevershuis geweest. Was een leuk en interessant moment.
    Momenteel loopt in Groningen in de rijksuniversiteit ook een kleine tentoonstelling over de Groningse textielvondsten.

  32. Ik ben een textielstudent aan de Rietveld en wil voor mijn afstuderen een project op locatie gaan doen in Noord Groningen. ik stuitte vandaag op het boek ’textiel in context’, ik kan geen beter startpunt bedenken! Echt hulde aan Hanna Zimmerman!

  33. @elize rietberg, heel goed dat je het geweldige boek van Hanna Zimmerman hebt gevonden! Succes met je afstudeerproject!

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *